ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αναμφίβολα, το δίκαιο πέρασε πολλά στάδια προσδιορισμού των θεμελιωδών κανό- νων του, των σκοπών που οφείλει να προωθεί, των σχέσεων που πρέπει να διατηρεί με την ελευθερία, την τάξη, τη δικαιοσύνη. Οι μεγάλες κωδικοποιήσεις του 19ου αιώ- να, όπως για παράδειγμα ο ναπολεόντειος εμπορικός κώδικας του 1804, κατέληξαν σε μεγάλα ταξινομικά συστήματα εννοιών, ξένα εν πολλοίς με την ιδέα της δικαιοσύνης. Ο άκριτος νομικός θετικισμός και η εμμονή σε πολυσύνθετες και αφηρημένες εννοιο- κρατικές κατασκευές, καίτοι χρήσιμες ως εργαλεία ανάλυσης και κατανόησης της πο- λύπλοκης πραγματικότητας που διαμορφωνόταν, 17 υποβάθμιζαν τη λειτουργία του δι- καίου ως μέσο πραγμάτωσης της δικαιοσύνης. Ως αντίδραση αναπτύχθηκαν διάφορες σχολές του δικαίου, όπως η ιστορική σχολή του δικαίου (Savigny) με αντικείμενο την αναζήτηση του «λαϊκού πνεύματος» που θεμελι- ώνει τους κανόνες δικαίου, κατ’αντίθεση του ορθολογισμού του Διαφωτισμού. Παράλ- ληλα, η σχολή τουTübingen πρότεινε ως κριτήρια εφαρμογής των νομικών κανόνων τη στάθμιση των συμφερόντων μεταξύ ευρύτερων συνιστωσών μιας κρατικής κοινωνίας, όπως και την εξασφάλιση της έννομης τάξης, 18 ενώ στον αγγλοσαξονικό χώρο επιδιώ- χθηκε να μετατραπεί η νομική επιστήμη σε ένα είδος εμπειρικής επιστήμης. 19 Τελικά, οι κανόνες δικαίου ως προϊόν της δημοκρατικής βούλησης οφείλουν να υπη- ρετούν τις διαχρονικές αξίες, αρχές και ανάγκες του συνόλου των πολιτών. Οι σταθμί- σεις συμφερόντων που πρέπει να γίνονται κατά τη θέσπιση και εφαρμογή τους πρέπει να έχουν ως γνώμονα τόσο τις απαιτήσεις των αξιών, όσο και την εμπειρική συμβο- λή των ρυθμίσεων στην προστασία αυτών, συμβάλλοντας έτσι στην αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων και συγκρούσεων. Ο αυστηρός προσδιορισμός των προστα- τευόμενων έννομων αγαθών, όπως και η αντίστοιχη ιεράρχηση εννοιών και κανόνων, προσδίνει συνοχή και τέλος σε μια έννομη τάξη. Τεχνικές αρχές όπως της αναλογικό- τητας και της αποτελεσματικότητας επιτρέπουν τη συστηματική όσο και συγκεκριμέ- νη επιδίωξη των εν πολλοίς εξωνομικών ή αόριστων ιδεών της ελευθερίας, της ασφά- λειας και της δικαιοσύνης. 20 β) Τα χαρακτηριστικά της επιστήμης του δικαίου Η επιστήμη του δικαίου ανήκει στις κοινωνικές επιστήμες, όπως ανήκουν η οικονομι- κή επιστήμη, η πολιτική επιστήμη, η κοινωνιολογία και οι διεθνείς σχέσεις. 17. Βλ. σχετικά H. Kelsen , Reine Rechtslehre, Wien 1960, ο οποίος προσπάθησε να κατασκευάσει τη νο- μική επιστήμη ως μια τυπική επιστήμη, γεωμετρικού σχήματος (σχήμα πυραμίδας). 18. Ph. Heck , Begriffsbildung und Interessenjurisprudenz, Tübingen 1932. 19. K.N. Llewellyn , Jurispudence: Realism and Theory in Practice, 1962. 20. Βλ. Α. Λιτζερόπουλος , Η νομολογία ως παράγων διαπλάσεως του ιδιωτικού δικαίου, Θεσσαλονίκη, 1932-35. Γ.Μ. Μιχαηλίδης-Νουάρος, Η σχέση της ορθότητας με την αποτελεσματικότητα του νόμου, Αφιέρωμα στον Κ. Τσάτσο, Αθήνα 1980, σελ. 319-345.

RkJQdWJsaXNoZXIy NDg3NjE=