ΔΙΚΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 ζει την εξής ιδιαιτερότητα σε σχέση με τα άλλα κοινωνικά δικαιώματα: Χρηματοδο- τείται κυρίως από τις εισφορές και δευτερευόντως από την κρατική χρηματοδότη- ση ή/και από κοινωνικούς πόρους. Επομένως συνδυάζει επιτυχώς την ατομική με τη συλλογική ευθύνη. Η αυξανόμενη τα τελευταία χρόνια κρατική χρηματοδότηση, ιδίως της εθνικής σύ- νταξης, των ελάχιστων παροχών, των παροχών ασθένειας και των οικογενειακών βαρών, οφείλεται στην κρίση του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης, επειδή δεν έχει προσαρμοσθεί στις κοινωνικές, δημογραφικές και οικονομικές ανάγκες της σύγχρο- νης εποχής. Ωστόσο, στην Ελλάδα οφείλεται και στα ενδογενή-παθολογικά προβλή- ματα που έχουν συσσωρευθεί, όπως στην κακή οργάνωση και λειτουργία των επιμέ- ρους ασφαλιστικών οργανισμών, στην απονομή γενναιόδωρων παροχών χωρίς να έχουν εκπονηθεί αναλογιστικές μελέτες για να εξασφαλίζεται η οικονομική βιωσιμό- τητα του συστήματος κ.λπ . Το ερώτημα που τίθεται είναι με ποιους τρόπους θα εκ- μοντερνισθεί η κοινωνική ασφάλιση, ώστε να συνεχίσει να εκπληρώνει την κοινωνι- κή της αποστολή, συνδυάζοντας την ατομική με τη συλλογική ευθύνη. Σε επίπεδο αρχών το δίλημμα που τίθεται είναι αν επιλέγεται η justitia distributi- va, η οποία αποσκοπεί να διορθώσει τις κοινωνικές ανισότητες δίνοντας σε καθέναν ανάλογα με τις ανάγκες του (κοινωνική πρόνοια), ή η justitia commutativa που χο- ρηγεί σε καθέναν ανάλογα με τη συνεισφορά του (κοινωνική ασφάλιση). Πάντως, ενώ αρχικά ο σκοπός της justitia distributiva ήταν η άρση των ανισοτήτων, σήμερα γίνεται δεκτό ότι δεν αποκλείονται οι ανισότητες, αρκεί να δίνονται σε όλους ίσες ευκαιρίες. Από την έμφαση στην ισότητα περνάμε στην έμφαση στη δικαιοσύνη. Στην πραγματικότητα το θεμελιώδες πολιτικό και πολιτισμικό ζήτημα είναι ο ρόλος του κράτους και η επιθυμητή έκταση των κρατικών παρεμβάσεων για την εξασφά- λιση της κοινωνικής προστασίας του πληθυσμού. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα είναι κάτι περισσότερο από την καθιέρωση είτε συστήματος κοινωνικής ασφάλισης για τα μέσα κοινωνικά στρώματα και πρόνοιας για τους φτωχούς είτε ελάχιστης κοι- νωνικής ασφάλισης για το σύνολο του πληθυσμού με ή χωρίς εισοδηματικά ή άλλα κριτήρια. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα αφορά στην εμπέδωση ίσων ευκαιριών, θετικών διακρίσεων, ποιοτικών υπηρεσιών παιδείας, επαγγελματικής κατάρτισης, υγείας, δικαιοσύνης κ.λπ . Η κοινωνική ασφάλιση για να νομιμοποιηθεί πρέπει να πείσει αφενός ότι αποτελεί τον πλέον κατάλληλο και αποδοτικό θεσμό για την αντιμετώπιση των ασφαλιστι- κών κινδύνων και αφετέρου ότι με αυτήν εξασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή χωρίς να εμποδίζεται η οικονομική ανάπτυξη. Στην Ευρώπη το ζήτημα που επιταχύνει τις εξελίξεις είναι ότι τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης έχουν καταστεί ελλειμματι- κά και μη βιώσιμα χωρίς την κρατική χρηματοδότηση. Το δαπανηρό σύστημα κοινω- νικής ασφάλισης, κατά μια διαδεδομένη άποψη, εμποδίζει την οικονομική ανάπτυ- ξη επιβαρύνοντας την τιμή των προϊόντων και συνακόλουθα την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων στο διεθνές εμπόριο. Ανακύπτει έτσι εκ νέου ένα παλαιό ερώτη- μα: H κοινωνική ασφάλιση αποτελεί φρένο ή μοχλό για την αντιμετώπιση της κα- κής οικονομικής συγκυρίας και για την ανάπτυξη; Με άλλα λόγια σε ποια έκταση ο