ΔΙΚΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 οριοθέτηση και την αυτονομία του δικαίου της κοινωνικής ασφάλισης και στις σύγ- χρονες τάσεις για την αναμόρφωση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), το δεύτερο στις πηγές του, το τρίτο στην ιστορία και οργά- νωση του ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και το τέταρτο στην υπα- γωγή στην ασφάλιση. Το δεύτερο μέρος εστιάζεται στη λειτουργία της κοινωνικής ασφάλισης που εί- ναι οικονομική υπό την έννοια ότι επιτυγχάνεται η κάλυψη των ασφαλισμένων από τους προκαθορισμένους ασφαλιστικούς κινδύνους δια μέσου των παροχών, οι οποί- ες χρηματοδοτούνται πρωτίστως με την οικονομική συμβολή των ίδιων και των ερ- γοδοτών τους και μιας μικρότερης ή μεγαλύτερης αναδιανομής εισοδημάτων από τους οικονομικά ισχυρότερους ασφαλισμένους προς τους οικονομικά ασθενέστε- ρους. Η αναδιανομή του εισοδήματος όσον αφορά στον κίνδυνο της ασθένειας πραγ- ματοποιείται με την καθιέρωση αναλογίας μεταξύ εισφορών και εισοδήματος, ενώ οι ασφαλισμένοι διατηρούν ισότιμο δικαίωμα στις παροχές ασθένειας. Για τους κιν- δύνους γήρατος, θανάτου και αναπηρίας μπορεί να προβλέπεται ανώτατο όριο των συντάξεων (plafond) ή ενίσχυση των χαμηλών συντάξεων δια μέσου αναδιανομής που πραγματοποιείται μεταξύ των ασφαλισμένων. Με άλλα λόγια η σχέση των πα- ροχών με τις καταβληθείσες εισφορές δεν είναι πλήρως αναλογική, αλλά η παροχή, ως ποσοστό επιστροφής του καταβληθέντος κεφαλαίου, μπορεί να μικραίνει προο- δευτικά παραμένοντας πάντως αυξητική σε σχέση με τις καταβληθείσες εισφορές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι ασφαλισμένοι με μεγαλύτερο εισόδημα συμμετέχουν πε- ρισσότερο στη χρηματοδότηση των παροχών προς όφελος εκείνων που έχουν μι- κρότερο εισόδημα. Στις περιπτώσεις μάλιστα που ακολουθείται το διανεμητικό σύ- στημα 7 γίνεται αναδιανομή του εισοδήματος μεταξύ των γενεών, υπό την έννοια ότι οι εν ενεργεία ασφαλισμένοι πληρώνοντας τις εισφορές τους δίνουν την αναγκαία ρευστότητα στους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης (ΟΚΑ) για να καταβάλλουν τις παροχές στους δικαιούχους 8 . Με νομικούς όρους, στην οικονομική συμβολή των ασφαλισμένων για την κοινωνική τους ασφάλιση αντιστοιχεί η γενική αρχή της ανταποδοτικότητας, δηλαδή η αναλο- γία των παροχών προς τις καταβληθείσες εισφορές, και στην αναδιανομή των εισο- δημάτων αντιστοιχεί η γενική αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης, δηλαδή η ενίσχυση των ασφαλισμένων που έχουν μεγαλύτερες ανάγκες. Συνοψίζοντας, η κοι νων ική ασφάλιση ε ί ναι θεσμός με οικονομική λε ι τουργία και κοι νων ικό σκο- πό, που στηρίζεται στον συνδυασμό της ατομικής με τη συλλογική ευ- 7. Βλ. παρακάτω στο πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους, το 1.1. Συνοπτικά, κατά το διανεμητικό σύ- στημα το άθροισμα των ασφαλιστικών εισφορών και των άλλων πόρων μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου διαμορφώνεται ανάλογα με τις πιθανές δαπάνες για να καλυφθούν οι ασφαλιστικοί κίνδυ- νοι της ίδιας περιόδου και οι δαπάνες διοίκησης του ασφαλιστικού οργανισμού. 8. Διευκρινίζεται ότι το δικαίωμα του ασφαλισμένου να λάβει κοινωνικοασφαλιστικές παροχές στηρίζε- ται στην εκ μέρους του καταβολή των εισφορών. Άλλο το ότι οι εισφορές του χρησιμοποιούνται στην περίπτωση αυτή για τη ρευστότητα του Οργανισμού Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) και την καταβολή των συντάξεων στους συνταξιούχους.