ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΣ

2 ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΣ κύτταρα οργάνωσης της οικονομικής δραστηριότητας, δηλ. τις επιχειρήσεις, και της ειδι- κότερης ανάπτυξης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, δηλ. της οργάνωσης της εκμετάλ- λευσης. Το δίκαιο της εκμεταλλεύσεως εξετάζει ειδικότερα θέματα που αφορούν τις επιχει- ρήσεις από πλευράς εργατικού δικαίου. Στο συναλλακτικό χώρο της επιχειρήσεως, εκτός από το εργατικό, ευρίσκουν έδαφος εφαρμογής ρυθμίσεις διαφόρων κλάδων του δικαί- ου, με ιδιαίτερη έμφαση το εμπορικό, το φορολογικό και το δημόσιο δίκαιο, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και το ποινικό. Ανάλογα με την φύση της επιχείρησης μπορεί να συ- ντρέχει λόγος εφαρμογής ειδικών διατάξεων. Πρόκειται για μια οργανική ενότητα, η οποία επηρεάζεται από περισσότερα δικαιικά φαινόμενα και συγκροτεί ένα ιδιαίτερο, επάλληλο δικαιικό πεδίο, διακρινόμενο, επηρεαζόμενο και προσδιοριζόμενο σε μέγιστο βαθμό από το ατομικό και το συλλογικό εργατικό δίκαιο. Το εργατικό δίκαιο ανήκει στο ιδιωτικό δίκαιο και αποτελεί ένα ευαίσθητο πεδίο κοινωνι- κής διεργασίας της συμβατικής ελευθερίας. Η διαρκής διαπάλη μεταξύ κεφαλαιοκρατικής εργοδοσίας και εργασίας, που παραδοσιακά βασίζεται στην σχέση ανισότητας, μέσα από διαρκείς αγώνες, εντός των φιλελεύθερων κρατικών οικονομιών των 19 ου και 20 ου αιώνα, γέννησε το εργατικό δίκαιο, ως δίκαιο ισορροπίας και πρακτικής εναρμόνισης των αντί- θετων συμφερόντων 1 . Η εκμετάλλευση είναι το πεδίο παραγωγής και αξιοποίησης της εργασίας του εργαζόμε- νου με αποδέκτη τον εργοδότη. Στο δίκαιο της εκμεταλλεύσεως εξετάζονται η διαμόρφωση των σχέσεων παραγωγής εργασιακού αποτελέσματος και οι ιδιαίτερες μορφές οργάνωσής της κατά την άσκηση της επιχειρηματικής ελευθερίας. Στο πλαίσιο αυτό, δεν εξετάζονται οι κανόνες του εργατικού δικαίου συνολικά, αλλά ιδίως εκείνοι οι οποίοι αναπτύσσουν ιδι- αίτερη δυναμική στην εκμετάλλευση. Ιδιαίτερη σημασία αναπτύσσει η οργάνωση της πα- ραγωγικής διαδικασίας, η οποία ολοένα και περισσότερο επηρεάζεται από τις τεχνολογι- κές εξελίξεις 2 , όπου πλέον εμφανίζονται νέες μορφές παραγωγής εργασίας που αφίστανται από το παραδοσιακό φορντικό μοντέλο παραγωγής στο οποίο εδράζεται το εργατικό δί- καιο 3 και γεννούν νέα ζητήματα σε σχέση με την προστασία του 4 . Στους κόλπους της εκμε- τάλλευσης αποκτούν ιδιαίτερη πρακτική σημασία δικαιικές πηγές, όπως οι κανονισμοί και ισχύος κατώτερης του νόμου και των σ.σ.ε., όπως η ατομική σύμβαση εργασίας και το δι- ευθυντικό δικαίωμα, η δε επιχειρησιακή συνήθεια εμφανίζει ιδιομορφίες. 1. Για την εξέλιξη του εργατικού δικαίου βλ. Τραυλό – Τζανετάτο , Εργατικό Δίκαιο και βιομηχανική κοι- νωνία (για μια κριτική - διαλεκτική νομική επιστήμη), 1977. 2.  Τραυλός – Τζανετάτος, Αι ηλεκτρονικαί πληροφορίαι ως μέσον επικοινωνίας εις το δίκαιον, ΕΕΝ 1971 σ. 881 επ. Ο Ίδιος , Το εργατικό δίκαιο σε κρίσιμη καμπή, 1990, passim. Παπαδημητρίου , Πληροφορι- κή και Εργατικό Δίκαιο, 1987. O Ίδιος (Επιμ.), Πληροφορική και Εργατικό Δίκαιο, 16 ο Πανελλήνιο Συ- νέδριο ΕΔΕΚΑ 2017, σ. 5 επ. 3.  Τραυλός – Τζανετάτος, Το Εργατικό Δίκαιο στην Τέταρτη Βιοµηχανική Επανάσταση – Ψηφιοποίηση, Ροµποτική και Τεχνητή Νοηµοσύνη, σ. 3 επ. 4.  Λαδάς , Η προοπτική νομοθετικής ρύθμισης του CROWDWORKING, ΔΕΕ 2021 σ. 749 επ. 2 3