ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΣ

4 ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΣ εκδήλωση της αρχής της ιδιωτικής αυτονομίας, η οποία δεν είναι ανεξέλεγκτη, αλλά, σα- φώς, κοινωνικοποιημένη και οριοθετείται, κατεξοχήν, στο πλαίσιο που ορίζει η διάταξη του άρθρου 5 § 1 Σ 7 . Ο κοινωνικός περιορισμός της ιδιωτικής αυτονομίας σε επίπεδο αγο- ράς μπορεί να αναπτύξει πολλαπλές εκφάνσεις. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, συμβάλλει στη λειτουργικότητα του κοινωνικοοικονομικού συστήματος και εν τέλει στην προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων 8 . Ωστόσο, από πλευράς κοινωνικής οριοθέτησης της ιδιωτικής αυτονομίας, όχι μόνον στην εργασιακή σχέση αλλά και ευρύτερα, όπως είναι λ.χ. οι καταναλωτικές συμβάσεις 9 εντο- πίζεται μια εγγενής παθογένεια. Πρόκειται για τη δομική συμβατική ανισότητα 10 μεταξύ συμβαλλομένων που δεν είναι ισότιμοι αλλά τελούν σε σχέση υπεροχής και υποταγής. Το φαινόμενο αυτό συνιστά απόκλιση από το μοντέλο του Αστικού Κώδικα και λειτουργεί ως γάγγραινα που διαβρώνει την κοινωνική δικαιοσύνη. Η αποκατάσταση της παθογένειας είναι επιβεβλημένη, διότι δεν δύναται να επιτευχθεί μέσα από το πλέγμα προστασίας που προσφέρουν οι γενικές ρήτρες του Αστικού Κώδικα. Η αποκατάσταση της κοινωνικής δι- καιοσύνης στις συμβατικές σχέσεις προήλθε από το ίδιο το αστικό δίκαιο. Το δίκαιο περί προστασίας του καταναλωτή και συγκεκριμένα η διάταξη του άρθρου 2 Ν. 2251/1994 απο- τελεί κανονιστική εξειδίκευση γενικών ρητρών του αστικού δικαίου με έντονη κοινωνική λειτουργία 11 , ιδίως, των άρθρων 281 12 και 288 ΑΚ 13 , συνιστώντας, κατά απλουστευμένη 7. Αξιοσημείωτη για την κοινωνική διεύρυνση της συμβατικής ελευθερίας ήταν η νομολογιακή διάπλαση της έννοιας του μικρεμπόρου, ο οποίος θεωρείτο εντακτέος στο προστατευτικό πεδίο του Ν. 3869/2010, για τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα, ενδεικτικά βλ. ΕιρΠαμίσου 87/2014, ΕιρΚαλαμάτας 89/2014, ΕιρΚαλύμνου 5/2014, ΕιρΠατρών 6/2012 (ΝΟΜΟΣ), ΜΠρ Πρεβέζης 48/2013, ΧρΙΔ 2014 σ. 444, με παρατ. Βενιέρη, σ. 448. Για την ανάγκη προστασίας (υπερχρεωμένων) εμπόρων βλ. Μεντή , Άμυνα και ελευθέρωση του υπερχρεωμένου οφειλέτη, 2012, αρ. 12, 102 επ. 8. Για την εξελικτική μεταλλαγή του φιλελεύθερου αστικού σε κοινωνικοποιημένο δίκαιο της προστασίας ασθενών, ευάλωτων κοινωνικών ομάδων βλ. Καζάκο , Αστικό Δίκαιο, οικονομία της αγοράς και προ- στασία των καταναλωτών, σ. 25 επ. 9.  Παπανικολάου , Περί των ορίων της προστατευτικής παρεμβάσεως του δικαστή στη σύμβαση, 1991, σ. 227 επ., 323 επ. Δέλλιος , Προστασία των καταναλωτών και σύστημα του ιδιωτικού δικαίου, τόμ. ΙΙ, 2001, σ. 176 επ. Ο Ν. 2251/1994 διασφαλίζει τη συμβατική ελευθερία του καταναλωτή. Σταθόπουλος , Γενικό Ενοχικό, σ. 878 επ. 10.  Ζερδελής , Καταχρηστικοί όροι εργασίας, σ. 32 επ. Λαδάς , Η εφαρμογή του ν. 2251/1994 στις σχέσεις εργασίας, σ. 17 επ. Δέλλιος , Προστασία των καταναλωτών και σύστημα του ιδιωτικού δικαίου, τόμ. ΙΙ, σ. 165. 11. Για την λειτουργικότητα των γενικών ρητρών στο δίκαιο βλ. Παπαντωνίου , Γενικές Αρχές του αστικού δικαίου, 1983, σ. 48 επ. Παπανικολάου , Οι δικαιοηθικές αρχές στο Ενοχικό Δίκαιο του Μιχ. Π. Στα- θόπουλου, αρ. 16, 19 επ., 31, 38. 12. Για την εμβέλεια της διάταξης του άρθρου 281 ΑΚ σε σχέση με τον έλεγχο της συμβατικής ελευθερίας βλ. Ζερδελή , Εργατικό Δίκαιο Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις, σ. 594 επ. 13. Η διαλεκτική σχέση και ανατροφοδότηση είναι δεδομένη. Λαδάς , Ζητήματα νομοθετικής ρύθμισης των Γενικών Όρων των Συναλλαγών, ΕλλΔνη 1998 σ. 774 επ. Μεντής , Γενικοί όροι Συναλλαγών, 2000, σ. 61 . 8