ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΣ

Ι. Το δίκαιον της εκμεταλλεύσεως ως ιδιαίτερο τμήμα του εργατικού δικαίου 5 διατύπωση, το νομικό εργαλείο δικαστικού ελέγχου της συμβατικής ελευθερίας 14 , ως στοι- χείο της οικονομικής ελευθερίας, σε συμβατικές σχέσεις όπου κατά τεκμήριο εμφανίζεται έλλειμμα διαπραγματευτικής ισοτιμίας των μερών. Ο ισχυρός, κατά το συνήθως συμβαί- νον, διαμορφώνει το συμβατικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται η έννομη σχέση, διατυ- πώνοντας συμβατικούς όρους που εξυπηρετούν το δικό του συμφέρον 15 . Έτσι, επιτυγχά- νει μονομερώς τον πλήρη έλεγχο της σύμβασης. Αυτές οι έννομες σχέσεις, στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου, είναι κατεξοχήν οι καταναλωτικές συμβάσεις 16 . Στη σχέση εργασίας η έλλειψη ισοτιμίας των συμβαλλομένων μερών είναι δεδομένη 17 . Ο μισθωτός υστερεί και μειονεκτεί καταρχήν σε διαπραγματευτική ισχύ έναντι του εργοδότη, αρκούμενος στο να προσχωρήσει στη διαρκή έννομη σχέση, εισερχόμενος σε αυτήν μέσα από μια συμβατική πύλη εισόδου, την οποία έχει προετοιμάσει ο εργοδότης. Πρόκειται για ένα συμβατικό κατασκεύασμα, το οποίο απλά αποδέχεται ο, κατά τεκμήριο, μη δυνάμενος να αντιδράσει εργαζόμενος, υπακούοντας στην πρωτογενή επιταγή «take it or leave it» 18 . Γι’ αυτό ακριβώς στη συμβατική οριοθέτηση της εργασιακής σύμβασης, ως απόρροια μο- νομερούς προδιατύπωσης και επιβολής, υποστηρίζεται η ανάγκη εφαρμογής του άρθρου 2 Ν. 2251/1994, είτε άμεσα 19 είτε έμμεσα 20 και πάντοτε, βεβαίως, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων του εργατικού δικαίου 21 . Η συγκεκριμένη διάταξη επιτελεί σημαντική, διορθωτική, αποκαταστατική της ιδιωτικής αυτονομίας, λειτουργία. Η επέμβαση αυτή δεν είναι αδικαιολόγητη. Ευρίσκει συνταγματικό έρεισμα στην αρχή του κοινωνικού κράτους (άρθρο 25 § 1 Σ), στην προστασία της αξίας (άρθρο 2 Σ) και της προσωπικότητας (άρθρο 5 § 1 Σ) του αποδέκτη συμβατικών ρυθμίσεων 22 . Η σχέση ανισότητας μπορεί να είναι μεμονωμένη, όταν ο εργοδότης απασχολεί έναν μονα- δικό εργαζόμενο, αλλά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων γενικεύεται, όταν περισσότεροι 14.  Καζάκος , Αστικό Δίκαιο…., ό.π.,, σ. 70 επ. Ζερδελής , ό.π., σ. 594 επ., 598 επ, Παπανικολάου , Περί των ορίων……, ό.π., σ. 142 επ. Σταθόπουλος , Γενικό Ενοχικό, σ. 883 επ. Λαδάς , Η εφαρμογή…, ό.π., σ. 100 επ. Ήδη η θέση αυτή που σημαίνει εξορθολογιστική λειτουργία της συμβατικής ελευθερίας επιβεβαι- ώνεται και από τη νομολογία του Ανώτατου Ακυρωτικού κατά τον έλεγχο καταναλωτικών συμβάσε- ων, ΑΠ 1219/2001, ΑΠ 296/2001, ΟλΑΠ 15/2007 (ΝΟΜΟΣ). 15.  Παπανικολάου , Δικαιοπραξίες αντίθετες προς τα χρηστά ήθη, αρ. 22 επ., 25. Για την προβληματική του ελέγχου της καταχρηστικής άσκησης της συμβατικής ελευθερίας βλ. ιδίως Δωρή , Περιορισμοί της συμβατικής ελευθερίας στις ρήτρες αποκλειστικής διεθνούς δικαιοδοσίας, σ. 298 επ., 310 επ. 16. Συγκρ. Λαδά , Το ζήτημα των εξόδων των στεγαστικών δανείων, ΧρΔικ 2012 σ. 354 επ. και ιδίως υπο- σημ. 5 με εκτενείς βιβλιογραφικές παραπομπές. 17. Για την άρση της κοινωνικής αντινομίας μέσα από το συλλογικό εργατικό δίκαιο βλ. εμπεριστατωμένα Καζάκο , Συλλογικό Εργατικό Δίκαιο Ουσιαστικό Δίκαιο & Δικονομικά Ζητήματα, σ. 16 επ. 18.  Μεντής , ό.π., σ. 3. Παπανικολάου , Περί των ορίων …, ό.π., σ. 341 για τον έλεγχο των συμβάσεων ερ- γασίας και υπό το πρίσμα του Ν. 1961/1001. 19.  Λαδάς , ό.π., σ. 62 επ., 63 επ., 72 επ. 20.  Ζερδελής , Καταχρηστικοί όροι εργασίας, 2005, σ. 50 επ. 21. Πρβλ. Λαδά , Η εφαρμογή του ν. 2251/1994 στις σχέσεις εργασίας, σ. 68 επ. 22.  Λαδάς , ό.π., σ. 37 επ. 9 10