ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

§ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 § 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Η έννοια της ιδιοκτησίας στον Ποινικό Κώδικα Το εικοστό τρίτο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα (άρθρ. 372-405 ΠΚ) συνένωσε, υπό τον γενικό τίτλο: «εγκλήματα κατά περιουσιακών αγαθών» δύο ενότητες: Τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (άρθρ. 372-381 ΠΚ) και τα εγκλήματα κατά της περιουσίας (άρθρ. 385-405 ΠΚ). Αναφορικά με την πρώτη ενότητα, επομένως, κεντρική έννοια είναι εκείνη της ιδιο- κτησίας, η οποία, κατά το άρθρο 17 του Συντάγματος “τελεί υπό την προστασία του κρά- τους” 1 . Η εν λόγω έννοια είναι, κατά την ορθότερη και διεθνώς υπερισχύουσα άποψη, ευρεία και περιλαμβάνει όλα τα περιουσιακά δικαιώματα, εμπράγματα και ενοχικά, κα- θώς και τα δικαιώματα της πνευματικής, βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας 2 . Οι συ- ντάκτες του προϊσχύσαντος ποινικού κώδικα, όπως άλλωστε και τα παλαιότερα νομοθετή- ματα που τους ενέπνευσαν, είχαν υπ’ όψη μια αγροτική, προβιομηχανική κοινωνία, όπου κυρίαρχο οικονομικό στοιχείο ήταν τα εμπράγματα δικαιώματα και όπου η έννοια της ιδιο- κτησίας ταυτιζόταν με την κυριότητα 3 . Από τη θεώρηση αυτή δεν ξέφυγαν οι συντάκτες του ισχύοντος, εσπευσμένα ψηφισθέντος ΠΚ, χάνοντας έτσι μια ευκαιρία να εκσυγχρονί- σουν τις σχετικές διατάξεις με βάση τις εξελίξεις της τεχνολογίας και τον σύνθετο, εν πολ- λοίς άυλο χαρακτήρα των περιουσιακών εννόμων αγαθών. Έτσι, κατά την ερμηνεία του όρου “ιδιοκτησία” στις διατάξεις των άρθρ. 372 επ. ΠΚ επιβάλλεται τελεολογική συστολή και ο όρος αυτός πρέπει να εκληφθεί στενότερα, δηλ. μόνον ως κυριότητα επί πραγμάτων, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί από το αστικό δίκαιο 4 . Σύμφωνα με το άρθρ. 1000 ΑΚ κυριότητα είναι η δυνατότητα του κυρίου να διαθέτει το πράγμα κατ’ αρέσκεια και να αποκλείει κάθε ενέργεια άλλου πάνω σ’ αυτό, εφόσον δεν προσκρούει στο νόμο ή στα δικαιώματα άλλων. Από τη διατύπωση της διάταξης προκύ- πτει ότι η κυριότητα έχει δύο πλευρές: μία θετική, δηλ. την εξουσία διάθεσης του πράγμα- τος αλλά και του δικαιώματος, και μία αρνητική, δηλ. την εξουσία του κυρίου ν’ αποκρού- σει κάθε τρίτον που επεμβαίνει στο πράγμα 5 . Όπως, όμως, θα δούμε στη συνέχεια, με τις διατάξεις που προβλέπουν εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά κανόνα μία μόνο πλευρά της κυριότητας, η εξουσία διάθεσης του πράγματος. Γι’ αυτό και συχνά τονίζεται, ότι η ιδιοκτησία κατά τον ΠΚ περι- λαμβάνει πρωτίστως το πραγματικό-υλικό περιεχόμενο του δικαιώματος της κυριότητας, 1. Πρβλ. και το άρθρ. 1 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. 2. Δαγτόγλου , Ατομικά Δικαιώματα Β’, Αθήνα 1991, 899, 904, Βελέντζας , Η συνταγματική εγγύηση της ιδιοκτησίας, 1987, 98, 112. 3. Πρβλ. Οικονομίδη , Στοιχεία αστικού δικαίου, β΄ έκδ. 1893-1896 (ανατ. 1925), § 116. 4. Πρβλ. ΣτΕ 1095/1987, ΤοΣ 87, 319, ΟλΑΠ 3/1997, ΝοΒ 46, 386. 5. Bλ. Γεωργιάδη , ΕΔ Ι, 263 επ.