Η ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΔΕΕ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ένα από τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης εποχής είναι η πληθώρα των διεθνών κει- μένων προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και η αλματώδης αύξηση του αριθμού των επικυρώσεών τους από τα κράτη της διεθνούς κοινότητας. Με αφετηρία την Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του έτους 1948, αναπτύ- χθηκε ένα περίπλοκο σύστημα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε οικου- μενικό και περιφερειακό επίπεδο, που δεσμεύει πλέον τη συντριπτική πλειοψηφία των σύγχρονων κρατών. Υπολογίζεται ότι πάνω από 300 διεθνείς πράξεις που υπεγράφη- σαν έκτοτε έχουν ως αντικείμενο τα δικαιώματα του ανθρώπου (ατομικά ή συλλογικά, πολιτικά, πολιτισμικά, κοινωνικά και οικονομικά). Η έξαρση των κανόνων του διεθνούς δικαίου στο πεδίο της προστασίας των θεμελιω- δών δικαιωμάτων διαμορφώνει σταδιακά μια οικουμενική δημόσια τάξη, ένα corpus αρχών από τις οποίες δεν συγχωρείται παρέκκλιση. Τα θεμελιώδη δικαιώματα τείνουν έτσι να αποτελέσουν τον καταστατικό χάρτη και το συνεκτικό δεσμό της διεθνούς κοι- νότητας, ενώ παράλληλα, ενισχύονται περαιτέρω οι μηχανισμοί ελέγχου της τήρησης των δεσμεύσεων των κρατών και επιβολής κυρώσεων στους υπεύθυνους για παραβι- άσεις τους. Πολλές από τις προαναφερθείσες διεθνείς πράξεις συγκροτούν επιτροπές ή δικαστήρια, ενώπιον των οποίων τα κράτη οφείλουν να λογοδοτήσουν για τις παρα- βάσεις που συντελούνται στο εσωτερικό τους, μετά από προσφυγές που υποβάλλονται από άτομα ή ομάδες ατόμων, αλλά και κράτη 1 . Η ιδέα της σύστασης διεθνούς δικαστηρίου ειδικά για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη συνάντησε γόνιμο έδαφος μετά τους παγκοσμίους πολέ- μους, και το έτος 1959 ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώ- που (ΕΔΔΑ), του οποίου η επιτυχημένη πορεία είναι πλέον καθολικά αναγνωρισμένη. Το ΕΔΔΑ αύξησε προοδευτικά τον παρεμβατικό του ρόλο, με αποτέλεσμα να άγονται ενώπιον του τα μείζονα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις μέρες μας οι ευρωπαϊ- κές κοινωνίες. Επισήμανε αδυναμίες, κενά, αγκυλώσεις και μια σειρά από δικαιοκρα- τικά ελλείμματα σε όλα τα συμβαλλόμενα κράτη. Με τη νομολογία του απέδειξε ότι ακόμη και ένα σύγχρονο κράτος δικαίου πολύ συχνά δεν ανθίσταται στον πειρασμό να περιορίζει τα δικαιώματα του ανθρώπου σε βαθμό δυσανάλογο σε σχέση με τον επιδι- ωκόμενο σκοπό. Εκδίδοντας μέχρι σήμερα περισσότερες από χίλιες αποφάσεις, ανέ- 1. Παρασκευή Νάσκου – Περράκη, « Δικαιώματα του Ανθρώπου – Παγκόσμια και περιφερειακή προστα- σία », εκδ. Σάκκουλα 2016, σελ. 2.