Η ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΔΕΕ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ δειξε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων των Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) σε καταστατικό χάρτη της δημόσιας τάξης των ελεύθερων δημοκρατιών της Ευρώπης 2 . Στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εξελικτική πορεία του δικαίου της προ- στασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων είχε διαφορετική αφετηρία. Η Σύμβαση της Ρώμης που υπογράφηκε το 1957 αποσκοπούσε σε μία στενότερη συνεργασία ευρω- παϊκών κρατών στο οικονομικό καθαρά πεδίο. Με σκοπό την εγκαθίδρυση μιας κοι- νής αγοράς, σχεδιάστηκαν και διέγραψαν μεγάλη επιτυχία αρχικά οι Ευρωπαϊκές Κοι- νότητες και στη συνέχεια η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με τη Συνθήκη του Μάαστριχ που τέθηκε σε ισχύ το 1992 3 . Η εξέλιξη της Ένωσης σε πολιτικό σύστημα με σειρά εξουσι- ών οι οποίες ασκούνται όχι μόνο έναντι του κράτους μέλους, αλλά και του πολίτη της Ένωσης, ο οποίος αντλεί δικαιώματα απευθείας από το δίκαιο της Ένωσης, γέννησε την ανάγκη προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε ενωσιακό επίπεδο 4 . Ταυ- τόχρονα, βέβαια, η εγκαθίδρυση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλα τα κράτη μέλη, αναδείχθηκε σε παράγοντα αειφόρου ανάπτυξης, καθώς και σε προϋπόθεση για την καλλιέργεια ενός κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών. Αρχικός άξονας προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώ- που σε ενωσιακό επίπεδο δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από την πολύ επιτυχημένη διεθνή σύμβαση της ΕΣΔΑ, η οποία περιβλήθηκε το κύρος του ευρωπαϊκού κεκτημέ- νου. Έτσι, αφενός η πλούσια νομολογία του ΕΔΔΑ παρείχε την απαραίτητη πρώτη ύλη για τη διαμόρφωση ενός υπερεθνικού συστήματος προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, αφετέρου η διαρκώς διογκούμενη νομοθεσία της Ένωσης αποτέλεσε το κατεξοχήν πεδίο ελέγχου του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ο έλεγχος αυτός θεσμικά ανήκει στο βασικό δικαστικό όργανο της ΕΕ, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), του οποίου η νομολογία καλύπτει διαρκώς αυξανόμε- νους και ευρύτερους τομείς της καθημερινής ζωής των λαών της Ευρώπης. Κύρια, δε, λειτουργία του Δικαστηρίου είναι η ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης και όχι η επιβολή κυρώσεων, η οποία συνιστά τη βασική έννομη συνέπεια της διάγνωσης κάποιας παρα- βίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το ΕΔΔΑ. Η ερμηνεία του δικαίου της Ένω- σης γίνεται κυρίως μέσω της έκδοσης προδικαστικών αποφάσεων, δηλαδή αποφάσε- ων ερμηνείας διατάξεων του ευρωπαϊκού δικαίου που εκδίδονται κατόπιν σχετικής ερώτησης που υποβάλλεται από δικαστήριο κράτους μέλους της ΕΕ. Σταθερά, κατά τα τελευταία έτη, ο αριθμός των υποθέσεων που αφορούν προδικαστικά ερωτήματα κυ- μαίνεται σε ποσοστό 70% του συνόλου των υποθέσεων που εισάγονται στο ΔΕΕ 5 . Η μεγάλη σημασία, βέβαια, του μηχανισμού υποβολής προδικαστικών ερωτημάτων ξε- 2. Ηλίας Καστανάς, « Παγκοσμιοποίηση της Δικαιοσύνης και Ανθρώπινα Δικαιώματα », Επιστήμη και Κοινω- νία: Επιθεώρηση Πολιτικής και Ηθικής Θεωρίας, Τεύχη 2-3, έτος 1999, σελ. 240. 3. Σπύρος Βλαχόπουλος, « Θεμελιώδη Δικαιώματα », εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη 2017, σελ. 9. 4. Δονάτος Παπαγιάννης, « Ευρωπαϊκό Δίκαιο », εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη 2016, σελ. 102. 5. Ενδεικτικά για τα έτη 2017, 2018, πηγή: https://eucrim.eu/.