ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΑΥΛΩΝ ΑΞΙΟΓΡΑΦΩΝ

1 | I. ΑΥΛΑ ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ Α. Εισαγωγικές αφετηρίες Τεχνικές διαστάσεις λειτουργίας. Η τεχνική της έκδοσης, τήρησης και λει- τουργίας των αξιογράφων της κεφαλαιαγοράς σε λογιστική μορφή (book-entry securities), ως σύγχρονη πραγματικότητα σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπε- δο, δημιουργεί μία νέα τάξη πραγμάτων από διάφορες οπτικές του δικαίου. Ιδί- ως αυτές αφορούν την αστικοδικαιική, αξιογραφική, αλλά και εταιρική τους δι- άσταση. Επίσης, καθώς η έκδοσή τους γίνεται με βάση τις διαδικασίες ειδικώς κατά το δίκαιο εντεταλμένων φορέων που καλούνται «κεντρικά αποθετήρια τίτ- λων» (ΚΑΤ) (Κανονισμός (ΕΕ) 909/2014, CSDR, ν. 4569/2018) και τις παρεχόμε- νες από αυτά υπηρεσίες που καλούνται «αποθετηριακές υπηρεσίες», το δίκαιο επηρεάζεται άμεσα από αυτή την αποθετηριακή τους διάσταση. Σειρά ερωτημάτων ανακύπτει ως προς την ειδικότερη αυτή φύση τους που αντι- παραβάλλεται από τις παραδοσιακές δομές της έκδοσης, τήρησης και λειτουρ- γίας των αξιογράφων σε έγχαρτη ή ενσώματη μορφή. Πράγματι η παραδοσιακή λειτουργία αρκείται συνήθως στην έκδοση από τον εκδότη (issuer) (π.χ. ανώνυ- μη εταιρεία, κρατικούς φορείς) των αξιογράφων σε μορφή εντύπων με έγχαρτα προδιατυπωμένα χαρακτηριστικά που άλλοτε λειτουργούν ως ονομαστικοί τίτλοι και άλλοτε ως ανώνυμοι. Η παραδοσιακή αυτή προσέγγιση εκκινεί από διαφορε- τικές δικαιοπολιτικές αφετηρίες που έχουν ως κύριο έρεισμα την «τοπική αγορά» (local market). Στην τοπική αγορά η φυσική παρουσία των προσώπων επιτρέπει τα αξιόγραφα ως έγχαρτοι τίτλοι να «αλλάζουν χέρια» εύκολα. Έτσι ο κάτοχος ενός ανωνύμου αξιογράφου θεωρείται κύριος, ενώ αν πρόκειται για ονομαστικό αξιόγραφο, ο κύριος εγγράφεται στο σώμα του τίτλου και συναφώς και σε ειδι- κό βιβλίο ή αρχείο που τηρεί ο εκδότης. Η προσέγγιση αυτή μπορεί να εφαρμόζεται και στις μετοχές μιας ανώνυμης εται- ρείας, νοούμενες ως ελάχιστες λογιστικές αξιογραφικές υποδιαιρέσεις του μετο- χικού κεφαλαίου της. Παλαιότερα (κ.ν. 2190/1920) όταν η εταιρεία εξέδιδε μετο- χές κατά κανόνα υπό τη μορφή ενσώματου ανώνυμου τίτλου γινόταν νομικά και πρακτικά αντιληπτό ότι ως μέτοχος έναντι της εταιρείας μπορούσε να εμφανίζε- ται κάθε φορά διαφορετικό πρόσωπο. Οι έγχαρτες μετοχές μπορούσαν να αλλά- ζουν χέρια έγκυρα χωρίς να ενημερώνεται τυπικώς η εταιρεία. Ο κάθε φορά εμ- φανιζόμενος ως μέτοχος, δια της επιδείξεως των μετοχών στην εταιρεία (ή των παραστατικών δέσμευσής τους σε τράπεζα), θεωρούνταν ότι είναι και ο δικαι- ούχος αυτών και άρα και των απορρεόντων εξ αυτών μετοχικών δικαιωμάτων. Για παράδειγμα, αν η εταιρεία διένειμε κέρδη (μέρισμα), το πρόσωπο που εμφα- 1 2 3