Η ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ I. Η εξέλιξη του θεσμού της αστικής ευθύνης 1. Η ιστορική αναδρομή Στο πρώτο ελληνικό Σύνταγμα της Επιδαύρου του 1822 περιελήφθη διάταξη που όρι- ζε: «όλαι αι εισπράξεις πρέπει να διανέμονται δικαίως εις όλας τας τάξεις και κλάσεις των κατοίκων, καθ’όλην την έκτασιν της ελληνικής επικρατείας, καμμία δε είσπραξις δεν γί- νεται άνευ προεκδοθέντος νόμου». Η διάταξη καθιερώνει τη θεμελιώδη αυτή συνταγματική αρχή «της ισότητας των πολι- τών στα δημόσια βάρη» 1 και αποτελεί το συνταγματικό θεμέλιο της αστικής ευθύνης του Κράτους. Στο άρθρο 4 του Συντάγματος (Ισότητα των Ελλήνων) ορίζεται: 1. «Οι Έλ- ληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου». 2. «Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώ- ματα και υποχρεώσεις…»…5. «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους…». Κατά το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (π.δ. 456/1984, Α΄ 164): «Για παράνομες πράξεις ή παραλεί- ψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση…». Προ της Εισαγωγής του Αστικού Κώδικα 2 δεν είχε ρυθμισθεί νομοθετικά το ζήτημα της αστικής ευθύνης του Κράτους, από μη νόμιμες ενέργειες των οργάνων του. Επικρατού- σε στο δίκαιο το πλήρες ανεύθυνο της κρατικής ευθύνης σύμφωνα με την «αρχή της κυριαρχίας» και στη συνέχεια η περιορισμένη κρατική ευθύνη, που αφορούσε πράξεις διαχείρισης αποκλειστικά. 3 Η περιορισμένη κρατική ευθύνη 4 βασίζονταν κυρίως στις αρχές της πρόστησης (ΑΠ 292/1892), οπότε το Δημόσιο ευθύνεται είτε από δόλια συ- μπεριφορά είτε αμέλεια του υπάλληλου. Η νομολογία διαφοροποιήθηκε, δέχθηκε ότι το Δημόσιο ευθύνεται όταν αφορούσε αποκλειστικά αμέλεια κρατικού οργάνου. Για δό- λια συμπεριφορά, γίνονταν δεκτό εφόσον το Κράτος καθίστατο πλουσιότερο. Για συμ- βατική ευθύνη γίνονταν δεκτή η κρατική ευθύνη μόνον από δόλο. Η αστική ευθύνη του 1. Βλ. ΔΕφΑθ 367/2021. 2. «Εισαγωγικός Νόμος του Αστικού Κώδικα», Αναγκαστικός Νόμος 2783/1941. Ίσχυσε από 23 Φεβρ. 1946. 3. Γ. Μπαλής, Γενικαί Αρχαί του Αστικού Δικαίου , Πυρσός, Αθήναι 1941, σ. 65. 4. Κ. Δεμερτζής, Περί ευθύνης του Κράτους εκ των παρανόμων πράξεων και παραλείψεων των υπαλλήλων αυτού , Αθήναι 1903, σ. 23, σημ. 8.