Η ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

4 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ – Η αστική ευθύνη του Δημοσίου Κράτους για τις παράνομες πράξεις των οργάνων του αναγνωρίστηκε σταδιακά από τη νομολογία των ελληνικών πολιτικών δικαστηρίων, ενώ επικρατούσε τότε και στον ευ- ρωπαϊκό χώρο η «αρχή του ανεύθυνου του Κράτους». Το ανεύθυνο του Κράτους στη- ριζόταν θεωρητικά στην έννοια της κυριαρχίας, πρακτικά δε στην αποφυγή δημιουργί- ας νέων δημόσιων δαπανών. 5 Αξίζει να αναφερθεί η Απόφαση Αρείου Πάγου169/1925 υπέρ του «ανευθύνου του Δημοσίου». Το ζήτημα αντιμετώπισε η νομολογία 6 με την πρωτοποριακή με αριθ. 11/1858 Αρείου Πάγου ιστορική απόφαση. ΟΆρειος Πάγος με την απόφαση αυτή αντιμετώπισε την ευ- θύνη του Δημοσίου σχετικά με την αποκατάσταση της ζημίας ενός πλοιοκτήτη, το πλοίο του οποίου είχε εμποδισθεί να αποπλεύσει, εξαιτίας ενός υπαλλήλου, ο οποίος επιδίω- ξε δωροδοκία με τις ακόλουθες σκέψεις: 7 «ώστε εάν κατ’ αυτήν ο δημόσιος υπάλληλος επιφέρει εις τον ιδιώτην εκ προθέσεως ή εκ καταλογιστής ραθυμίας βλάβην, αύτη λογί- ζεται επενεχθείσα υπό της Πολιτείας και ανάγκη να ανορθωθή παρ’αυτής, μόνη δε η εκ της ειδικής ταύτης σχέσεως των δημοσίων υπαλλήλων προς την Πολιτείαν και προς τους ιδιώτας συναγομένη ευθύνη του Δημοσίου, το μεν προάγει και συντηρεί την απαραμεί- ωτον πίστιν και υπακοήν των ιδιωτών εις τας διαταγάς των οργάνων της Πολιτείας, το δε επιτείνει, όσον οίον τε, την περί την εκλογήν και επιτήρησιν αυτών άγρυπνον προσοχήν των ανωτέρων αρχών, άπερ εισίν οι όροι πάσης ευρύθμως ωργανωμένης Πολιτείας». Η νομολογία διαμόρφωσε τους κανόνες της αστικής ευθύνης του Κράτους (ΑΠ 102/1924), 8 η οποία αναφέρει ότι «το Δημόσιο, προκειμένου περί των πταισμάτων των νομίμων αντιπροσώπων του, ευθύνεται άνευ τινός διακρίσεως, αν πρόκειται περί δολί- ας ενέργειας ή παραλείψεως ή τοιαύτης προερχομένης εξ αμελείας». Αξιοσημείωτη για τη νομολογία της κρατικής ευθύνης είναι η ΑΠ 315/1893. 9 Το Κράτος στην περίοδο μέχρι την ισχύ του Αστικού Κώδικα είδε το ζήτημα με αρνητι- κή διάθεση, αφού η έννοια της αστικής ευθύνης θα έρχονταν σε αντίφαση με την έννοια της κρατικής «κυριαρχίας», 10 αλλά και για λόγους δημοσιονομικούς. 11 Είναι ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός ότι ο μέγας νομοδιδάσκαλος Γεώργιος Μπαλής, 12 στο Συνέδριο του Δικηγορικού Συλλόγου το 1927, αναφέρθηκε στην αρχή της συμμετοχής των πολιτών στα δημόσια βάρη (άρθρο 4 παρ. 5 Σ.), αρχή που αποτελεί το συνταγματι- 5. Βλ. Μιχαήλ Στασινόπουλος, Αστική ευθύνη του Κράτους , Αθήναι 1950. 6. Βλ. και την ΑΠ 111/1914. 7. Βλ. Π. Παυλόπουλος, Η αστική ευθύνη του Δημοσίου . Ι. Γενική θεώρηση , εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 1986. 8. Μ. Στασινόπουλος, ό.π. 9. ΑΠ 315/1893, Θέμ. Δ΄, σ. 515. 10. Κατά τον καθηγητή Π. Παυλόπουλο: Η αστική ευθύνη του Δημοσίου , ό.π. 11. Βλ. Γ. Αυδίκος, Η αστική ευθύνη του κράτους μέλους και η ένταξή της στην εθνική έννομη τάξη , Νομι- κή Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2014. 12. Πρακτικά του συνεδρίου των Δικηγορικών Συλλόγων 1927, περ. Δικαιοσύνη , 1928, σ. 14.