Η ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΩΣ ΑΘΕΜΙΤΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

XII Πρόλογος Ν. Χατζημιχαήλ θεί στην συνέχεια στο κοινοτικό/ενωσιακό επίπεδο και να οδηγηθούμε στην σημερινή κα- τάσταση γόνιμης αλληλεπίδρασης μεταξύ ενωσιακής και εθνικών εννόμων τάξεων. Η αντι- διαστολή αυτή δεν αφορά μόνο τις μεγάλες δυνάμεις της ηπειρωτικής παράδοσης, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ειδική νομοθεσία (ιδίως ο Unfair Contract Terms Act 1977) προϋπήρχε των κοινοτικών παρεμβάσεων. Όπως και με το αστικό δίκαιο στην ηπειρωτική Ευρώπη, ο προσεκτικός μελετητής του Κοινοδικαίου θα μπορούσε επίσης να διαπιστώσει την ενεργοποίηση ή μετάλλαξη σειράς θεσμών του Κοι- νοδικαίου (ιδίως του αγγλικού δικαίου των συμβάσεων αλλά και εν γένει του Κοινοδικαί- ου των ενοχών) στην κατεύθυνση προστασίας του δομικά ασθενέστερου συμβαλλομένου: κλασικό παράδειγμα η νομολογιακή παρέμβαση σε θέματα προσωπικών εγγυήσεων, επα- ναφέροντας στην ενεργό δράση θεσμούς εξειδικευμένους, όπως η undue influence (καθ’η- μάς «ψυχική πίεση»). Σε επίπεδο πηγών δικαίου, η προστασία καταναλωτή στην Κύπρο έχει ζωή ένα τέταρτο του αιώνα, με ορόσημο την θέσπιση του περί Καταχρηστικών Ρητρών στις Καταναλωτικές Συμβάσεις Νόμου το 1996 (με τον οποίο και ενσωματώθηκε στο κυπριακό δίκαιο η ομώ- νυμη Οδηγία 93/13, ενώ είχαν μόλις ξεκινήσει οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Δημο- κρατίας), χωρίς να παραγνωρίζουμε παλαιότερες νομοθετικές παρεμβάσεις στην ίδια κα- τεύθυνση. Μέχρι την ένταξη είχαν ενσωματωθεί, με σειρά νομοθετημάτων και συνήθως αυτολεξεί, και οι λοιπές Οδηγίες. Ωστόσο, στο ζήτημα της προστασίας του Κύπριου κατα- ναλωτή η διάσταση μεταξύ νομικών διατάξεων (law in books) και νομικής πραγματικό- τητας (law in action) υπήρξε εμφανής, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα. Η εμπειρία από την προσαρμογή άλλων εννόμων τάξεων στις ενωσιακές επιταγές αγνοήθηκε ως τώρα, σε πεί- σμα των σχετικών πολιτικών της Ένωσης. Ακόμη και οι προστατευτικοί θεσμοί του Κοινο- δικαίου των συμβάσεων παραμελήθηκαν ή παρακάμφθηκαν στην κυπριακή συναλλακτι- κή πρακτική. Βασικός λόγος υπήρξε ο ανισομερής προσανατολισμός των δικηγόρων, που επέτρεψε στους θεσμοποιημένους παίκτες της αγοράς να καθορίσουν όχι μόνο την συναλ- λακτική πρακτική, αλλά και την νομική συζήτηση. Χρειάστηκε η χρηματοοικονομική κρίση του 2013— και θεσμικές παρεμβάσεις (αλλά και αρωγή) έξωθεν της Κύπρου—προκειμέ- νου να αρχίσει η επίκληση ενώπιον των κυπριακών δικαστηρίων μέρους έστω της σχετι- κής νομοθεσίας, αλλά και για να δούμε έναν σχετικό εκσυγχρονισμό (και συμμόρφωση με τις ενωσιακές επιταγές) συναλλακτικών όρων και πρακτικών. Η δε δραστηριοποίηση των ρυθμιστικών αρχών, ιδίως της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή, αλλά και του Χρημα- τοοικονομικού Επιτρόπου, ανάγεται στην ίδια περίοδο. Σήμερα, είναι πλέον ορατή η κινη- τικότητα σε αυτό το πεδίο, αλλά το αποτέλεσμα εξακολουθεί να υπολείπεται. Οι δράσεις εκπαίδευσης και διάχυσης τυγχάνουν καλής χρηματοδότησης, πλην όμως δεν μπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό, ενώ έχουν περιορισμένη συμβολή στην αποτελεσματική εμπέ- δωση του ενωσιακού παραγώγου δικαίου. Η δικηγορική επιχειρηματολογία κινείται σε εκκρεμές, έχοντας μεν ξεφύγει από την άγνοια της ειδικής νομοθεσίας, στηριζόμενη όμως σε αδύνατα νομικά θεμέλια. Το έργο του Μιχάλη Χατζηπαναγιώτη έρχεται συνεπώς στην κατάλληλη στιγμή. Ο συγγρα- φέας οικοδομεί στα γερά θεμέλια που του προσφέρει το επιστημονικό του υπόβαθρο, η