ΒΑΣΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Το κατεξοχήν, αλλά όχι αποκλειστικό, αντικείμενο των σύγχρονων ΚεντρικώνΤραπεζών ανά τον κόσμο αποτελεί η νομισματική πολιτική. Ως (μακρο-)οικονομική πολιτική, σχε- τιζόμενη με την παρέμβαση του κράτους στην οικονομία, εμπίπτει στο πεδίο ενδιαφέ- ροντος του Δημοσίου Δικαίου. Εξ υπαρχής ανακύπτει, λοιπόν, το ζήτημα των σχέσεων μεταξύ Κεντρικής Τράπεζας και κράτους, ιδίως μεταξύ αυτής και εκτελεστικής εξουσί- ας. Συγκεκριμένα, οι Κεντρικές Τράπεζες μπορεί να βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυ- βέρνησης, στενότερο ή χαλαρότερο, ή να είναι ανεξάρτητες από αυτή. Στην πάροδο του χρόνου, ιδίως τα τελευταία σαράντα χρόνια, καταγράφεται η τάση ενί- σχυσης της αυτονομίας των Κεντρικών Τραπεζών έναντι της πολιτικής εξουσίας, αν και όχι πάντα χωρίς προβλήματα ή παλινδρομήσεις. Τα εμπειρικά αποτελέσματα ενδεικνύ- ουν ότι οι Κεντρικές Τράπεζες είναι, σε σύγκριση με την πολιτική εξουσία, πιο αποτελε- σματικές και συνεπείς στην επίτευξη των στόχων που τούς ανατίθενται, διότι αφενός δι- αθέτουν τεχνοκρατική κατάρτιση, ώστε να λαμβάνουν τις απαραίτητες για το δημόσιο συμφέρον αποφάσεις, αφετέρου δεν ορρωδούν προ του πολιτικού κόστους. Ακριβώς αυτό, δηλαδή, η δυνατότητα των ΚεντρικώνΤραπεζών να λαμβάνουν χωρίς κυβερνητι- κές παρεμβάσεις, εάν χρειαστεί, αποφάσεις «αντικοινωνικές», μη αρεστές στο εκλογικό σώμα, όπως η αύξηση των επιτοκίων, είναι ο λόγος για τον οποίο συχνά η ανεξαρτησία τους δέχεται «πυρά». Χαρακτηριστικό και πλέον πρόσφατο παράδειγμα είναι η με από- φαση του Προέδρου της χώρας απομάκρυνση του τρίτου, μέσα σε διάστημα μικρότε- ρο των δύο ετών, Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, Naci Ağbal, λόγω δια- φωνιών για τους χειρισμούς του για τη συγκράτηση του πληθωρισμού και της πτώσης της αξίας του νομίσματος. Η κατοχύρωση, όμως, της ανεξαρτησίας των Κεντρικών Τραπεζών θέτει ως προβλημα- τισμό το εάν αυτή η θεσμική θωράκιση συνεπάγεται και το ανέλεγκτο της δράσης τους και το κατά πόσο αυτή συμβαδίζει με το δημοκρατικό πολίτευμα και τον Κοινοβουλευ- τισμό του 21 ου αιώνα. Όπως θα αναλυθεί, η ανεξαρτησία δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς λο- γοδοσία, ειδάλλως, θα οδηγούσε σε αυθαιρεσία. Στην αντιπροσωπευτική Δημοκρατία υπάρχουν πάντα «αντίβαρα», που θέτουν όρια στη δράση των διαφόρων «παικτών» της έννομης τάξης. Έτσι, οι δύο έννοιες είναι αλληλένδετες και συνιστούν το δίπολο του τρό- που λειτουργίας των σύγχρονων Κεντρικών Τραπεζών, επηρεάζοντας καθοριστικά την οικονομία ενός κράτους. Το παρόν έργο διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια: Στο Κεφάλαιο 1 , εξετάζονται οι λειτουργίες και οι αρμοδιότητες των Κεντρικών Τραπε- ζών, κάποιες από τις οποίες συνιστούν conditio sine qua non, δηλαδή, αποτελούν τον πυρήνα της ύπαρξής τους, ενώ άλλες απλώς ενδέχεται να τούς έχουν απονεμηθεί.