ΒΑΣΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Αρμοδιότητες και λειτουργίες των Κεντρικών Τραπεζών 1.1 Γενικά στοιχεία Κεντρικών Τραπεζών Οι σύγχρονες Κεντρικές Τράπεζες είναι δημόσιες αρχές με νομική προσωπικότητα, οι οποίες διαθέτουν ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων, αποτελώντας σημείο αναφοράς για τη λειτουργία του νομισματικού και του χρηματοπιστωτικού συστήματος του εκάστοτε κράτους, διαδραματίζοντας, έτσι, σημαντικό ρόλο για την οικονομία του. Συχνά αναφέ- ρεται ότι συγκεντρώνουν τρεις ρόλους, ούσες εκδοτικές τράπεζες, τράπεζες των εμπο- ρικών τραπεζών και τράπεζες του κράτους. 1.2 Αρμοδιότητες Κεντρικών Τραπεζών Κατωτέρω παρουσιάζονται οι βασικότερες αρμοδιότητες των Κεντρικών Τραπεζών. Μέσω αυτής της λειτουργικής προσέγγισης θα αναδειχθούν τα στοιχεία που συνθέτουν την έννοια της Κεντρικής Τράπεζας. 1.2.1 Νομισματικές αρμοδιότητες Α) Οι Κεντρικές Τράπεζες παραδοσιακά είναι επιφορτισμένες με το νομικό μονοπώλιο έκδοσης των τραπεζογραμματίων 1 , λειτουργία η οποία στη σύγχρονη εποχή αποτελεί προσδιοριστικό τους στοιχείο, καθώς τις διακρίνει από τις εμπορικές τράπεζες· επομέ- νως, δε νοείται ΚεντρικήΤράπεζα χωρίς το προνόμιο έκδοσης αυτών 2 . Ο όρος «έκδοση» περιλαμβάνει δύο ενέργειες, αφενός την κατασκευή των τραπεζογραμματίων, αφετέ- ρου τη θέση τους σε κυκλοφορία από την Κεντρική Τράπεζα μέσω «συναλλαγής» της 1. Ιστορικά, όσο ίσχυε ο κανόνας του χρυσού, η έκδοση τραπεζογραμματίων ήταν απόλυτα εξαρτώ- μενη από την ποσότητα των αποθεμάτων της χώρας σε χρυσό. Με την απεμπόληση του κανόνα αυ- τού, η Κεντρική Τράπεζα απέκτησε μεγαλύτερη ελευθερία στην άσκηση της εκδοτικής της δραστη- ριότητας. 2. Βλ. σχετικά το άρθρο 74 του Καταστατικού τηςΤράπεζας της Ελλάδος, το οποίο προβλέπει ότι η ανά- κληση του εκδοτικού προνομίου, που τής έχει απονεμηθεί, συνεπάγεται τη διάλυσή της. Προφανώς, η διάταξη έχει πιο περιορισμένο πεδίο εφαρμογής σήμερα, αφού η νομισματική πολιτική της Ελλά- δας ασκείται από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών και η Τράπεζα της Ελλάδος συμβάλ- λει, ως αναπόσπαστο μέρος του, στην άσκηση των καθηκόντων του, ενεργώντας σύμφωνα µε τις κατευθυντήριες γραμμές και οδηγίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Πάντως, παραμένει σε ισχύ, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να επιτρέπει, σύμφωνα με την αρχή της αποκέ- ντρωσης (άρθρο 12.1 σε συνδ. με άρθρα 9.2, 14.3 Καταστατικού Ε.Σ.Κ.Τ. και Ε.Κ.Τ.), στις εθνικές Κε- ντρικές Τράπεζες να εκδίδουν τραπεζογραμμάτια (άρθρα 128 παρ. 1 Σ.Λ.Ε.Ε. και 16 Καταστατικού Ε.Σ.Κ.Τ. και Ε.Κ.Τ.).