ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ (ΑΣΦΑ)

2 Εισαγωγή και πολυπρισματικό 5 . Μολονότι δε, εκ πρώτης όψεως, το Δίκαιο της Ενέργειας φαντάζει, ως αντικείμενο, αρκετά «τεχνικό» 6 , υπάρχουν διαστάσεις του οι οποί- ες ανάγονται στο ίδιο το Σύνταγμα 7 , δηλαδή στη γενικότερη ως προς το περιεχό- μενο και υπέρτατη ως προς την τυπική ισχύ της πηγή του (εσωτερικού) μας δικαί- ου 8 , παρά το γεγονός ότι το ισχύον ελληνικό Σύνταγμα δεν περιέχει καμία ρητή διάταξη σχετικά με την ενέργεια. Αυτή η φαινομενική «έλλειψη», άλλωστε, διό- λου έχει εμποδίσει το Συμβούλιο της Επικρατείας να παραγάγει πλούσια νομολο- γία στον τομέα του Δικαίου της Ενέργειας 9 . Η ανάπτυξη του Δικαίου της Ενέργειας συνδέθηκε, μεταξύ άλλων, με τη μεταρ- ρύθμιση που έλαβε χώρα για τη μετάβαση, από μονοπωλιακού χαρακτήρα δομές οργάνωσης του σχετικού τομέα, στην ελεύθερη αγορά. Η επιδίωξη της απελευ- θέρωσης του τομέα της ενέργειας, τμήμα του οποίου αποτελεί και ο τομέας του φυσικού αερίου, είναι ενωσιακής προέλευσης και έχει καθορίσει, σε μεγάλο βαθ- μό, την αντίστοιχη εθνική ενεργειακή πολιτική και νομοθεσία 10 . Η απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου, επί της ουσίας, σημαίνει αναγνώριση του δικαιώμα- τος ελεύθερης επιλογής προμηθευτή υπέρ των καταναλωτών. Με άλλα λόγια, σε μία ελεύθερη αγορά φυσικού αερίου, ο κάθε τελικός πελάτης πρέπει να είναι σε θέση να επιλέξει από ποιον προμηθευτή θα προμηθευτεί φυσικό αέριο και, επί- σης, να μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλλάξει προμηθευτή. Netzindustrien, Εκδ. Nomos, 2015, σελ. 39 επ. και 69 επ.), αλλά και τον αναδυόμενο κλάδο του ρυθμιστικού δικαίου (regulation law). Για το ζήτημα του ρυθμιστικού δικαίου, βλ., επί- σης, Θ. Πανάγο , Κρατική παρέμβαση και ρυθμιστική διοίκηση, Εκδ. Σάκκουλα, 2017 και Μ.- Θ. Μαρίνο , Τι είναι το δίκαιο της ενέργειας;, Ενέργεια & Δίκαιο 29/2019, σελ. 24 επ. 5. Έτσι Μ.-Θ. Μαρίνος , Τι είναι το δίκαιο της ενέργειας;, ό. π., σελ. 24 επ. 6. Όπως αναφέρει ο Μ.-Θ. Μαρίνος , Τι είναι το δίκαιο της ενέργειας;, ό. π., σελ. 24 επ., « ζη- τήματα ενεργειακού δικαίου συνέχονται συχνά με τεχνικά ζητήματα και δεδομένα, τα οποία προσδιορίζουν αποφασιστικά την στάση, δράση και αντίδραση του νομοθέτη. Αυτό δεν ση- μαίνει ότι οι νομοθετικές ρυθμίσεις αποδίδουν ένα πιστό «είδωλο» των τεχνικών δεδομένων […]. Υπό την άποψη αυτή, το δίκαιο της ενέργειας τέμνει το δίκαιο της τεχνικής, στο οποίο ανήκει λ.χ. η ευρεσιτεχνία, ως μία «ετικέτα» που περιλαμβάνει όλους τους δικαιϊκούς κλά- δους που παρουσιάζουν μια έντονη σύνδεση προς την τεχνική ». 7. Για τις συνταγματικές διαστάσεις του Δικαίου της Ενέργειας, βλ. Μ. Βελεγράκη , Συνταγματι- κές διαστάσεις του Δικαίου της ενέργειας, Ενέργεια & Δίκαιο 2/2004, σελ. 46 επ. 8. Βλ., πρόσφατα, Μ.-Χ. Βλάχου-Βλαχοπούλου , Οι Πηγές του Δημοσίου Δικαίου, Εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2020, σελ. 13 επ. Βλ., ευρύτερα, Φ. Σπυρόπουλο , Συνταγματικό Δίκαιο, Β' έκ- δοση, Εκδ. Σάκκουλας, 2020, σελ. 92 επ. 9. Βλ., ενδεικτικά νομολογιακά παραδείγματα από Μ. Βελεγράκη , Συνταγματικές διαστάσεις του Δικαίου της ενέργειας, ό. π., σελ. 46 επ. Αντίστοιχα, πολύ πλούσια είναι και η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του Δικαίου της Ενέργειας. Ενδεικτι- κά, για τη νομολογία του ΔΕΕ στην πρώτη φάση απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας, βλ. Β. Χατζόπουλο , Η νομολογία του ΔΕΚ σχετικά με την ενέργεια, Ενέργεια & Δίκαιο 2/2004, σελ. 7-21, καθώς και κατωτέρω. 10. Βλ. Β. Χατζόπουλο , Η απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα, ΔΕΕ 2002, σελ. 700 επ.