ΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ I. Η παρουσίαση του θέματος Α. Η οριοθέτηση του νομικού προβληματισμού Με την παρούσα διατριβή επιχειρείται η ενδελεχής εξέταση, υπό νομική θεώρη- ση, της φυσιογνωμίας των κεφαλαιακών περιορισμών στο σύγχρονο ενωσιακό δίκαιο. Σκοπός είναι να αποδειχθεί, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη του ενωσι- ακού δικαιϊκού συστήματος πάνω στο οποίο βασίστηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμη- μα, την ενοποίηση δια των διαφόρων ιστορικών σταδίων υλοποίησής της μέχρι και τις μέρες μας, καθώς και τη συνακόλουθη εγκαθίδρυση της πανευρωπαϊκής αγοράς, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), μέσω μιας μακράς και επίμονης διαδικα- σίας, καθόρισε, με τις ρυθμίσεις του ενωσιακού νομοθέτη και τις αποφάσεις του ενωσιακού δικαστή, μια σταδιακή και ελεγχόμενη πορεία απελευθέρωσης της δι- ακίνησης κεφαλαίων, αντιμετωπίζοντας τις σοβαρές προκλήσεις που παρουσία- ζε εξαρχής το εν λόγω εγχείρημα. Υποστηρίζεται, ακόμη, ότι εκ των περιορισμών προκύπτουν ζητήματα που επηρεάζουν την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγο- ράς και, κατ’ ακολουθίαν, την ίδια την Ένωση. Αναλύοντας δε τα κύρια χαρακτη- ριστικά της νομικής φύσης των κεφαλαιακών περιορισμών, αλλά και τις πρόσφα- τες περιπτώσεις εφαρμογής τους εν καιρώ κρίσης στην Ελλάδα και την Κύπρο, θα καταστεί σαφές ότι πλέον η επιβολή τους επί των ελεύθερων διασυνοριακών ροών κεφαλαίου δεν αποτελεί ούτε την κοινή πρακτική, όπως συνέβαινε στο πα- ρελθόν, ούτε μια εύκολη διέξοδο, από νομικής απόψεως, για τις χώρες της ΕΕ. Εντούτοις, θα αναδειχθεί ο ιδιαίτερος ρόλος και η χρησιμότητά τους, εφόσον δύ- νανται αποκλειστικώς κατ’ εξαίρεση να δικαιολογηθούν σε ορισμένες περιπτώ- σεις, με συνέπεια τα κράτη μέλη νομίμως να παρεκκλίνουν από τους σχετικούς απαγορευτικούς κανόνες του πρωτογενούς ενωσιακού δικαίου. Σημειωτέον δε ότι, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις εκ μέρους των κρατών μελών κατά τα πρώτα δειλά βήματα ελευθέρωσης των περιορισμών στη διασυνοριακή κυκλοφορία των κεφαλαίων, όταν δηλαδή τα εν λόγω εμπόδια -ως κοινό χαρα- κτηριστικό του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος της μεταπολεμικής περιό- δου- θεωρούνταν το κατεξοχήν εργαλείο άσκησης της εθνικής οικονομικής πολι- τικής, θα καταδειχθεί πως μέχρι σήμερα η ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων έχει υποστεί την πιο αξιοσημείωτη «μεταμόρφωση» μεταξύ των ελευθεριών της εσω- τερικής αγοράς (των «θεμελιωδών ελευθεριών» ή «τεσσάρων ελευθεριών»), εξε- λισσόμενη σε ισχυρή δύναμη ελευθέρωσης τόσο εντός, όσο και εκτός της Ένω- σης. Η νομοθετική και νομολογιακή «χαλάρωση» του καθεστώτος των ελέγχων στις διασυνοριακές ροές κεφαλαίου, δεδομένης της συγκρουσιακής κατάστα-