ΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ όταν ετέθη εν ισχύϊ η Συνθήκη της Λισσαβώνας, την Κοινότητα διαδέχθηκε επι- σήμως η «Ευρωπαϊκή Ένωση». Σύμφωνα δε με τον Β. Χριστιανό, κοντολογίς, ως «ενωσιακό δίκαιο» 2 δύναται να ορισθεί το σύστημα δικαιϊκών κανόνων, το οποίο διέπει την οργάνωση και τη λειτουργία των ενωσιακών οργάνων, τη συμπερι- φορά των υποκειμένων δικαίου της Ένωσης, καθώς και την επίλυση των διαφο- ρών μεταξύ των υποκειμένων αυτών 3 . Ο όρος «κοινοτικό δίκαιο» ανήκει, σήμε- ρα, στην ευρωπαϊκή ιστορία δικαίου· χρησιμοποιείται κάποιες φορές, ωστόσο, όταν παρατίθεται η προγενέστερη της ενάρξεως ισχύος της Συνθήκης της Λισσα- βώνας νομοθεσία ή, αντιστοίχως, η νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊ- κών Κοινοτήτων. Η έννοια των «κεφαλαίων» σχετίζεται κατά κανόνα με την κυκλοφορία του χρή- ματος, ενώ έχει ερμηνευθεί ευρέως από το Δικαστήριο της ΕΕ ούτως ώστε να συμπεριλαμβάνει και μη χρηματικά μέσα, όπως μέσα σε είδος. Το κεφάλαιο εί- ναι, θεωρητικά, ο πιο «κινητός» συντελεστής της παραγωγής, κυρίως χάρη στον «ρευστό» του χαρακτήρα, καθότι μπορεί να κυκλοφορήσει με τεράστια ταχύτη- τα πέρα από τα εθνικά σύνορα. Προκειμένου, δε, να περιοριστεί η άστατη φύση του, οι ευρωπαϊκές χώρες κατά παράδοση προσπάθησαν να ελέγξουν τις εισροές και τις εκροές κεφαλαίων 4 . Στον παρόν νομικό πόνημα εξετάζεται, πάντως, η εμ- βέλεια της ελευθερίας διακίνησης κεφαλαίων, εστιάζοντας ειδικότερα στους πε- ριορισμούς της. Ο όρος «ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων» αναφέρεται στη θεμελιώδη οικονομική ελευθερία του ενωσιακού δικαίου, η οποία έχει καθιερω- θεί από το πρωτογενές και το παράγωγο ενωσιακό δίκαιο, αλλά και από την πά- για νομολογία των ενωσιακών δικαιοδοτικών οργάνων. Ελλείψει οποιουδήποτε επίσημου γενικού ορισμού -εκ του ισχύοντος πρωτογενούς ή παράγωγου ενωσι- ακού δικαίου- των «κινήσεων κεφαλαίων», ως τέτοιες δύνανται να ορισθούν -ιδί- 2. Το «ενωσιακό δίκαιο», κατ’ ακριβολογία, αποτελεί έννοια στενότερη του «ευρωπαϊκού δι- καίου», καθώς το τελευταίο εμπεριέχει σύνολο θεσμών και εννόμων τάξεων, όπως είναι, λόγου χάριν, υπό το φως των διακρατικών συνεργασιών στην Ευρώπη, το θεσπισθέν στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης δίκαιο (βεβαίως, η ΕΣΔΑ, κατά την κρατούσα στη θε- ωρία ερμηνεία, εντάσσεται στο κλασικό διεθνές δίκαιο και στηρίζεται στη διακυβερνητική συνεργασία, παρότι αναπτύσσει προνομιακές σχέσεις με το ενωσιακό δίκαιο). Το ευρωπαϊ- κό δίκαιο, υπό ευρεία έννοια, μπορεί να αναφέρεται στα ιστορικά, θεσμικά και λοιπά κοι- νά στοιχεία που τείνουν να έχουν τα ευρωπαϊκά νομικά συστήματα. Κατά κανόνα και ειδι- κότερα, ωστόσο, το ευρωπαϊκό δίκαιο αναφέρεται στο υπερεθνικό δίκαιο, ιδίως στο δίκαιο της ΕΕ στις μέρες μας, που ενώνει τις περισσότερες εκ των εθνικών εννόμων τάξεων της Γη- ραιάς Ηπείρου. 3. Βλ. Β. Α. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ, Εισαγωγή στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδ. Νομική Βιβλιο- θήκη, 2011, σελ. 3-4 επ. 4. J. TOMKIN, A. STEIBLYTE, Capital and Payments, in M. KELLERBAUER, M. KLAMERT, J. TOMKIN (eds), Commentary on the EU Treaties and the Charter of Fundamental Rights, Publ. Oxford University Press, 2019, σελ 743 επ.