ΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 ως- οι εν γένει μονομερείς μεταφορές αξιών σε χρήμα 5 ή σε είδος 6 (συνήθως για επενδυτικούς σκοπούς) από ένα κράτος μέλος σε κάποιο άλλο, καθώς και οι δια- συνοριακές εν λόγω μεταφορές μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, συμπε- ριλαμβανομένου του συνόλου των αναγκαίων πράξεων για την πραγματοποίηση αυτών των κινήσεων 7 . Η απελευθέρωσή τους συνιστά ουσιώδη πτυχή της εσω- τερικής αγοράς και απαραίτητο παράγοντα λειτουργίας εκάστης έκφανσης της ελεύθερης κυκλοφορίας στην Ένωση. Η διαμόρφωση της ελεύθερης κυκλοφορί- ας των κεφαλαίων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, από την εγκαθίδρυση της πανευρωπαϊκής αγοράς μέχρι και τη σύγχρονη εποχή, υπήρξε σταδιακή και από- λυτα ελεγχόμενη, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι τούτη η ελευθερία συνιστά ταυτό- χρονα τη νεότερη από τις θεμελιώδεις ελευθερίες της ΣΛΕΕ, αλλά και την ευρύτε- ρη, περιλαμβάνοντας και την κίνηση των κεφαλαίων μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χώρων. Όλες οι αναφορές στις κινήσεις κεφαλαίων, εν προκειμένω, εν- νοούν γενικώς τη διασυνοριακή ροή κεφαλαίων, εκτός αν άλλως ορίζεται. Επιση- μαίνεται δε ότι ένα μεγάλο μέρος του παρόντος έργου είναι αφιερωμένο στην εξέ- ταση των ισχυόντων κανόνων που διέπουν την κίνηση κεφαλαίων στην Ένωση. Η γενική έννοια των «κεφαλαιακών περιορισμών» εμπεριέχει ένα ευρύ φάσμα δι- αφοροποιημένων και συχνά ειδικών για κάθε χώρα μέτρων. Η δε νομική συζή- τηση για το τι συνιστά «περιορισμό» στη ροή κεφαλαίων, ιδίως επί οριακών πε- ριπτώσεων, συνεχίζεται εις το διηνεκές. Το γεγονός αυτό, όμως, δεν προκαλεί έκπληξη· η δε έννοια του «περιορισμού» είναι θεμελιώδες στοιχείο της ελεύθερης κυκλοφορίας στον ευρωπαϊκό χώρο. Μολονότι δύναται να αποτελέσει αθέμιτο εμπόδιο οτιδήποτε καθιστά την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων δυσχερή, απαι- τείται ικανοποιητική δικαιολόγηση ως προς τους νόμιμους περιορισμούς της 8 , κα- θώς υφίστανται παρεκκλίσεις/εξαιρέσεις της θεμελιώδους αυτής αρχής του ενω- σιακού δικαίου. Οι νόμιμοι περιορισμοί στα κεφάλαια εφαρμόζονται συνήθως σε περιόδους εκτάκτων συνθηκών, εφόσον βεβαίως διασφαλίζεται η μη παραβία- ση των διατάξεων του πρωτογενούς ενωσιακού δικαίου. Ειδικότερα, όσον αφο- ρά τους κεφαλαιακούς ελέγχους που επιβλήθηκαν πριν κάποια χρόνια στην Κύ- προ και την Ελλάδα, δηλαδή τα συχνώς αποκαλούμενα «capital controls» -δια της αγγλικής τους ορολογίας-, έτσι ορίζονται γενικώς τα πάσης φύσεως περιορι- στικά μέτρα αυτού του είδους που εφαρμόζονται κατόπιν ενεργειών κυβέρνησης, κεντρικής τράπεζας ή/και άλλης εθνικής ρυθμιστικής αρχής, και δη στο πλαίσιο δέσμης οικονομικών μέτρων έκτακτης ανάγκης, ως εργαλεία πρόληψης της επι- 5. Μεταφορές αξιών σε χρήμα, όπως π.χ. τα κάθε είδους νόμιμα μέσα πληρωμής, τα αξιόγρα- φα, οι πιστώσεις κ.ο.κ. 6. Μεταφορές αξιών σε είδος, όπως π.χ. οι εταιρικές συμμετοχές, τα ακίνητα κ.ο.κ. 7. Βλ. ενδεικτικά, «Παράρτημα I», της Οδηγίας 88/361/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 24.6.1988, για τη θέση σε εφαρμογή του άρθρου 67 της Συνθήκης (ΕΕ L 178 της 8.7.1988, σ. 5 έως 18). 8. M. ANDENAS, T. BEKKEDAL, L. PANTALEO (eds), The Reach of Free Movement, Publ. Springer, 2017, σελ. 1 επ.