ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ

Η οικονομική και πολιτική διάσταση της κρίσης: το δίπολο «Ελλάδα - Πορτογαλία» 11 Ο συνδυασμός των δυο παραπάνω θεωριών, που υπερτονίζουν τις αρετές της αγοραίας αυτορρύθμισης , είχε δημιουργήσει μια κατάσταση ψευδούς πραγματικότητας. Στις παραπάνω θεωρήσεις πρέπει να προστεθεί και ο ρόλος του ανεξέλεγκτου επίπλαστου κέρδους, που αντιστοιχεί σε μια κερδοσκοπική ανάγνωση της αγοράς , 34 η οποία ερμηνεύει τις οικονομικές κρίσεις ως ένα «αναγκαίο κακό», που κανένα ανθρώπινο σχέδιο δεν μπο- ρεί να αποτρέψει εμποδίζοντας τη μοιραία κατάρρευση που ακολουθεί. 35 Με άλλα λόγια, η «αιτία του κακού» ήταν ότι οι αγορές αφέθηκαν πλήρως και αμελώς να αυτορυθμίζονται, με χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η αμερικανική ομοσπονδιακή πολι- τεία σταμάτησε να θέτει ακόμα και τους ελάχιστους κανόνες ρύθμισης που θα οδηγούσαν στην αποφυγή της χρεοκοπίας. Οι κρίσεις που γεννά η κερδοσκοπική απληστία σε συνθή- κες καπιταλισμού προκαλούν, έτσι, ολοένα και μεγαλύτερη ανισορροπία, καθώς όσο με- γαλύτερα είναι τα εικονικά ποσά των συναλλαγών στις αγορές (εικονικό χρήμα), τόσο με- γαλύτερη είναι και η ένταση της οικονομικής κατάρρευσης που ακολουθεί . β. Η αδυναμία ανταπόκρισης του ελληνικού κράτους στις οικονομικές του υποχρεώσεις του, το εξώθησε το 2010 να προσφύγει σε νεοπαγείς μηχανισμούς στήριξης της εθνικής οι- κονομίας. Ομοίως προχώρησε το πορτογαλικό κράτος το 2011. Αναλυτικότερα, όσον αφορά το ελληνικό κράτος βρέθηκε το 2008 με ένα τεράστιο δημό- σιο χρέος, ενώ ο ιδιωτικός τομέας δεν παρουσίαζε αξιοσημείωτο χρέος. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, στην Πορτογαλία του 2010 διαπιστώνεται ένα τεράστιο ιδιωτικό χρέος που αφορά τα νοικοκυριά, ενώ και οι πορτογαλικές τράπεζες ήταν από τις πιο χρεωμένες της Ευρώπης. Ήδη από το 1975 παρατηρούνταν στην Πορτογαλία, η μη αποπληρωμή τραπε- ζικών δανείων, ενώ και οι ίδιες οι Τράπεζες ήταν ιδιαίτερα εκτεθειμένες, δεδομένου ότι εί- χαν επενδύσει δισεκατομμύρια σε «τοξικά ομόλογα - CDOs». 36 Όλα αυτά είχαν ως αποτέ- λεσμα να παραμένει ο τραπεζικός τομέας σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένος από την εξωτερική χρηματοδότηση , ιδίως σε τραπεζικά ομόλογα μη εξυπηρετούμενων δανείων, γεγονός που συνέβαλε στο να παραμένει ο τομέας αυτός στάσιμος και να αποκοπεί σταδιακά από τη χρηματοδότηση των αγορών . Αυτή η κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα, το 2007, με την κα- τάρρευση της «Lehman Brothers», οι πορτογαλικές Τράπεζες να είναι πλήρως εκτεθειμένες στη χρηματοπιστωτική κρίση και ουσιαστικά να χρεοκοπήσουν. Τότε επενέβη το πορτογα- λικό κράτος προς ανάληψη αυτών των υποχρεώσεων. Έτσι το χρέος από ιδιωτικό έγινε δη- 34. Βλ. Γ. Βαρουφάκης , Παγκόσμιος Μινώταυρος: Οι πραγματικές αιτίες της κρίσης, , Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2012, σ. 41, Γκλαβίνη , Το Μνημόνιο της Ελλάδος στην ευρωπαϊκή, την διεθνή και την εθνική έννομη τάξη. 35. Βλ. Γ. Βαρουφάκη, Παγκόσμιος Μινώταυρος, ό.π. σ. 42-43, A. Mian, A. Sufi, and F. Trebbi , The Political Economy of the US Mortgage Default Crisis American, Economic Review, 100, 5, 2010, σ. 1967-98, R. E. Hall , Why Does the Economy Fall to Pieces after a Financial Crisis?, Journal of Economic Perspectives, 24, 4, 2010, σ. 3-20. 36. Κ. Schrader and C. F. Laaser , Die Krise in Südeuropa oder die Angst vor dem Dominoeffekt: Griechenland, Portugal und Spanien im Krisentest, No 500/501, Kiel Discussion Papers, Kiel Institute for the World Economy, 2012, σ. 5.