ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ

Η οικονομική και πολιτική διάσταση της κρίσης: το δίπολο «Ελλάδα - Πορτογαλία» 13 που έληγαν στο τέλος του έτους. Στη συγκυρία αυτή, οι δρώντες του παγκόσμιου χρημα- τοπιστωτικού συστήματος 41 βρήκαν ευκαιρία για κερδοσκοπία, αξιοποιώντας την αγορά ασφαλίστρων CDS, που αφορούσαν τα «τιτλοποιημένα» πακέτα (CDOs της Ελλάδας) που δεν θα εξυπηρετούνταν μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης , δηλαδή αγόραζαν ασφάλι- στρα μη εξυπηρέτησης των συγκεκριμένων προϊόντων. Η Ελλάδα αδυνατούσε να εκδώσει ομόλογα (που στη συνέχεια εμπεριέχονταν σε CDOs), δι- ότι, μεταξύ άλλων, η πιστοληπτική της ικανότητα υποβαθμίστηκε (από τους οίκους αξιολό- γησης) με αποτέλεσμα να εκτοξευθούν στην δευτερογενή αγορά τα λεγόμενα «spreads» 42 των ελληνικών ομολόγων. Επιπλέον, τα «Credit Default Swaps» (CDS-«Ασφάλιστρα») 43 επιδείνωσαν ακόμη περισσότερο το κόστος δανεισμού της χώρας, ενώ αποτέλεσαν συστη- ματικά αντικείμενο κερδοσκοπίας με τον εξής τρόπο: όταν «επιθετικοί» επενδυτές που κα- τέχουν τα CDΟs μιας χώρας και επενδύουν τεράστια ποσά στη στάση πληρωμών της , αγο- ράζοντας «ασφάλιστρα-CDS», τότε επιδιώκουν αυτή η χώρα να μην εξυπηρετεί τα ομόλογά της, τα οποία στη δευτερογενή αγορά έχουν τιτλοποιηθεί μαζικά με άλλα προϊόντα (CDOs), ώστε να λάβουν τις ασφαλιστικές αποζημιώσεις μη εξυπηρέτησης. Οι δε θεσμικοί επενδυ- τές που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους αξίες και ομόλογα της χώρας επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εξαγορά αυτών των «ασφαλίστρων-CDS», τα οποία πωλούνται σε συν- θήκες κερδοσκοπίας, ήτοι σε τεράστια αξία σε σχέση με την πραγματική τους. Είναι χαρα- κτηριστικό ότι στην περίπτωση της Ελλάδας, επενδύθηκαν σημαντικά κεφάλαια σε «CDS» που αφορούσαν τα χρηματικοπιστωτικά της προϊόντα, από το τέλος του 2009 και μετά. 44 Στο παραπάνω πλαίσιο, τον Μάιο του 2010 στην Ελλάδα έγινε σαφές ότι δεν μπορούσε ούτε να εκδώσει ομόλογα ούτε να καταφύγει για δανεισμό στις αγορές. Σχηματικά, προέ- κυψε η εξής κατάσταση: Approach, Εθνικό Συνέδριο Διοίκησης και Οικονομίας (ΕΣΔΟ), Λάρισα 25-27 Μαΐου 2012, http://esdo. teilar.gr/files/proceedings/2012/poster/kyriazopoulos-tselis.pdf , [ημ. πρόσβασης 5.1.2014], σ. 402. Α.Ε.Π. = C+I+G+(X-M) 41. Την 8η Δεκεμβρίου 2009, ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α- στο ΒΒΒ+. Την 16η Δεκεμβρίου 2009, ο οίκος αξιολόγησης Standard and Poor’s υποβάθμισε επίσης την Ελλάδα από το επίπεδο Α- στο ΒΒΒ+. Την 23η Δεκεμβρίου 2009, ο οίκος Μοοdy’s υποβάθμισε την Ελ- λάδα από το επίπεδο Α1 στο Α2. Τέλος, την 25η Ιουλίου 2011, ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθ- μισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Caa1 στο Ca, θέτοντας την Ελλάδα στο τελευταίο σκαλί της διεθνούς λίστας αξιολογήσεων, ενώ την 27η Ιουλίου 2011, ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s υποβάθμισε και αυτός την Ελλάδα από το επίπεδο CCC στο CC, θέτοντας την Ελλάδα στο τε- λευταίο σκαλί της διεθνούς λίστας αξιολογήσεων. 42. Όσο πιο σταθερή θεωρείται μία οικονομία (και όσο πιο σίγουροι αισθάνονται οι επενδυτές ότι θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους) τόσο χαμηλότερη είναι η διαφορά από την απόδοση του γερμανικού ομολόγου, δη- λαδή το «spread». Έτσι, όταν οι επενδυτές αγοράζουν γερμανικά ομόλογα, αισθάνονται ασφαλείς με από- δοση 3,07%. Για να αγοράσουν ελληνικά, θέλουν μεγαλύτερες εξασφαλίσεις, δηλαδή μεγαλύτερο επιτό- κιο και spread, και έτσι φτάνουμε στο επιτόκιο του 7%, δηλαδή σε spread άνω των 400 μονάδων βάσης έναντι των γερμανικών ομολόγων (η όλη διαδικασία λαμβάνει χώρα κυρίως στην δευτερογενή αγορά). 43. Ό.π. 44. Βλ. Π. Γκλαβίνη , Το Μνημόνιο της Ελλάδος στην ευρωπαϊκή, την διεθνή και την εθνική έννομη τάξη, ό.π. σ. 10 επ.