ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ

Η οικονομική και πολιτική διάσταση της κρίσης: το δίπολο «Ελλάδα - Πορτογαλία» 15 η Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει δυο μη διαχειρίσιμα οικονομικά μεγέθη, 47 το πρωτογενές της έλλειμμα 48 και το δημόσιο χρέος της. Tο ελληνικό κράτος βρέθηκε σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση αναζήτησης μηχανισμού στή- ριξης της οικονομίας του. Να σημειωθεί ότι λίγες μέρες μετά την υπογραφή του πρώτου ελληνικού «Μνημονίου», και συγκεκριμένα στις 10 Μαΐου 2010, ιδρύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Ίδρυ- μα Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Mechanism–EFSM), το οποίο είχε ως στόχο την δανειοδότηση των κρατών μελών του κοινού νομίσματος που δεν είχαν πλέον πρόσβαση στις αγορές για δανεισμό . 49 Πηγή: Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) – Public Debt Management Agency (PDMA), http://www.pdma.gr/el/debt-strategy-gr/public-debt-gr/level-of-debt-gr. Από το ανωτέρω διάγραμμα προκύπτει ότι οι συνέπειες του δημοσίου χρέους, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο είναι η οικονομική ασφυξία, η δέσμευση πόρων για τους δανειστές της χώρας, η αδυναμία χρηματοδότησης εθνικών πολιτικών (υγεία, παιδεία), οι συνεχείς πολιτικές λιτότητας, η «φτωχοποίηση» της κοινωνίας, η διεθνής εξάρτηση του κράτους, η μείωση της αξίας της δημόσιας πε- ριουσίας και των καταθέσεων, καθώς και η απώλεια της ανταγωνιστικότητας, εν τέλη δε ο μετασχημα- τισμός της ίδιας της κρατικής κυριαρχίας. 47. Βλ. Το έργο: IMF , Fiscal Adjustment for Stability and Growth, IMF Pamphlet series no. 55, August 2006, σ. 6-7, P. Arestis, M. Sawyer , The Intertemporal Budget Constraint and the Sustainability of Budget Deficits, στο J. Creel , M. Sawyer , Current Thinking on Fiscal Policy, Palgrave Macmillan 2006, σ. 12-14. Ο όρος της βιωσιμότητας του χρέους διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την σχέση του δανειζόμενου με τον δανειστή. Βιώσιμο είναι το χρέος που μπορεί να αποπληρώνει κάθε ένα χρόνο μια οικονομία . 48. Όσον αφορά το πρωτογενές έλλειμμα, αυτό ορίζεται ως η διαφορά ανάμεσα στις τρέχουσες δαπάνες και τα τρέχοντα έσοδα (από φόρους), μέσα σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Εναλλακτικά, το πρωτογενές έλλειμμα προκύπτει αν από το έλλειμμα του γενικού κρατικού προϋπολογισμού, αφαιρεθούν οι τόκοι και τα χρεολύσια (οι ανά πάσα στιγμή υποχρεώσεις του δανειζόμενου προς τον δανειστή) των δανεί- ων του δημοσίου. Ως έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης νοείται η κατάσταση εκείνη κατά την οποία οι δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης είναι περισσότερες από τα έσοδα. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία λόγω του αυξημένου ελλείμματος και του φαινομένου του «φονταμενταλισμού των αγορών» δεν μπορού- σαν να δανειστούν από τις αγορές ώστε να καλύψουν αυτή τη διαφορά. Όσον αφορά το δημόσιο χρέος, δηλαδή οι ανά πάσα στιγμή υποχρεώσεις του δημοσίου απέναντι στους πιστωτές του, είναι ένα κρίσιμο μέγεθος για μια οικονομία και ειδικά την ελληνική. Το μέγεθος του δημοσίου χρέους εξαρτάται από τον ορισμό του δημοσίου τομέα (γενική κυβέρνηση) και υπολογί- ζεται, κυρίως, σε σχέση με το ΑΕΠ. Έτσι, ο λόγος (πηλίκο) δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ (δημόσιο χρέος /ΑΕΠ) εξαρτάται από την δυνατότητα αποπληρωμής του και τη δυνατότητα του κράτους για δανεισμό ώστε να αποπληρώσει το χρέος του και μας περιγράφει τη βιωσιμότητά του. Για την αντιμετώπιση του παραπάνω μεγέθους, ήτοι τη βιωσιμότητα ενός δημοσίου χρέους κάποιου κράτους απαιτούνται δη- μοσιονομική εξυγίανση, πρωτογενές πλεόνασμα, μείωση του απολύτου μεγέθους του δημοσίου χρέ- ους, μεταρρυθμίσεις και αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης. Τα «Μνημόνια», στόχευαν ουσιαστικά στην εφαρμογή των παραπάνω από το ελληνικό και πορτογαλικό κράτος. 49. Βλ. European Financial Stability Facility , http://www.efsf.europa.eu/about/index.htm , [ημ. πρόσβα- σης 23.4.2012], και Βαρουφάκη , Παγκόσμιος Μινώταυρος, ό.π. σ. 344-349. Πιο αναλυτικά, ο στόχος του «EFSΜ» ήταν διπλός: αφενός μεν να ενισχυθούν γρήγορα και αθόρυβα οι χρεοκοπημένες ευρω- παϊκές τράπεζες, χωρίς το ζήτημα να λάβει μεγάλες διαστάσεις στα εθνικά κοινοβούλια και να προκα- λέσει σύγχυση μεταξύ των πολιτών, αφετέρου δε να διατηρηθεί ο πλήρης διαχωρισμός του δημόσι-