ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ΕΥΤΕΡΟ - Ρυθμίζοντας την ανορθολογικότητα 51 ζουν τα λάθη, αυξάνοντας, ταυτόχρονα, την ευημερία 109 . Και όλα αυτά, με το δεδομένο ότι και οι ίδιοι οι ρυθμιστές είναι άνθρωποι, υποκείμε- νοι στα δικά τους σφάλματα 110 , με σαφώς πιο αδύναμα κίνητρα σε σχέ- ση με τους ιδιώτες 111 , με ανεπαρκή πληροφόρηση και με το βάρος της πίεσης που τους ασκείται από διάφορα κέντρα συμφερόντων 112 . Σε αυτά, τέλος, θα πρέπει να προστεθεί και το αναπόσπαστο κόστος κάθε ρυθμιστικής παρέμβασης, το οποίο, μάλιστα, αυξάνεται όσο μεγαλύτε- ρη είναι η ανομοιογένεια των προτιμήσεων και η ποικιλία των σφαλμά- των στα οποία επιδίδονται τα άτομα 113 . Ο Sunstein, απαντώντας στις παραπάνω ενστάσεις, μέμφεται τους αντιπατερναλιστές για δογματισμό. Θεωρεί ότι η πραγματικότητα δεν δικαιολογεί ούτε την υπερβολική τους εμπιστοσύνη στις αυτορρυθ- μιστικές δυνατότητες της αγοράς, ούτε την κατηγορηματική προεξό- φληση της αδυναμίας των ρυθμιστών να λάβουν ορθές αποφάσεις 114 . Αποκρούει το επιχείρημα της ανομοιογένειας του πληθυσμού, σημειώ- νοντας πως ο πατερναλισμός μπορεί να «εξατομικευθεί» (personalized paternalism), βασιζόμενος σε δημογραφικά στοιχεία, αλλά και στις παλαιότερες επιλογές των ατόμων - και ιδίως στην επεξεργασία των 109.  J. Wright & D. Ginburg (2012), ό.π., σελ. 31 επ. 110.  Οι ίδιοι οι υποστηρικτές της συμπεριφορικής οικονομικής ανάλυσης του ∆ικαίου χαρακτηρίζουν τους ρυθμιστές ως “behavioral bureaucrats” («ανορθολογικοί γραφειοκράτες» σε ελεύθερη μετάφραση), αναγνωρίζο- ντας ότι «υποφέρουν» και αυτοί από τις ίδιες γνωστικές και συναισθημα- τικές αδυναμίες, όπως οι πολίτες, βλ. C. Sunstein et al. (1998), ό.π., σελ. 1543. 111.  E. Glaeser (2006), ό.π., σελ. 144. 112.  Το επιχείρημα αυτό αντλείται από τη «θεωρία της δημόσιας επιλογής», σύμφωνα με την οποία οι ρυθμιστικές επιλογές των δημόσιων φορέων καθορίζονται συχνά από την επιρροή που ασκούν πάνω τους ισχυρά ιδι- ωτικά συμφέροντα, τα οποία σπεύδουν να εξυπηρετήσουν, με συνέπεια να υπονομεύεται η οικονομική αποτελεσματικότητα της ρύθμισης, βλ. Α. Καραμπατζός (2016), ό.π., σελ. 129. 113.  J. Klick & G. Mitchell (2006), ό.π., σελ. 1645. 114.  Βλ. αναλυτικά C. Sunstein (2012), ό.π., όπου απαντά σε όλες τις αντιπα- τερναλιστικές ενστάσεις.