ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ

10 ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ κής του πορείας, ως στοιχείο κοινής βουλήσεως των κρατών που δεν υπακούει απαραί- τητα σε εξωτερικές ηθικές δυνάμεις. Αυτή η νοοτροπία (θεωρητική και πρακτική ενατένι- ση της διεθνούς ζωής) γνώρισε τις καλύτερες ώρες της στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν έχει ακόμη τελείως παραμερισθεί. 7. Θεμελιακή αλλαγή με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) Η θεμελιακή αλλαγή ολόκληρου του πλέγματος των κοινωνικών σχέσεων ήρθε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πόλεμος εκείνος ανατίναξε το παλιό σύστημα συσχετισμού των δυνάμεων στον κόσμο και επηρέασε βαθιά τους στόχους και το περιεχόμενο του διεθνούς δικαίου. Έτσι, η αγωνία της επιστήμης για τη θεμελίωση του υποχρεωτικού χαρακτήρα του διεθνούς δικαίου, δηλαδή την ανεπιφύλακτη ένταξή του στο γενικό δικαιϊκό σύστη- μα, εκδηλώθηκε κατά τον Μεσοπόλεμο (1918-1939) σε εποχή πολλαπλών αμφισβητήσε- ων της διεθνούς νομιμότητας από τον φασισμό και τον ναζισμό. Και κυριάρχησαν δύο κυ- ρίως, αντιτιθέμενες, θεωρητικές κατευθύνσεις. Η πρώτη, εκείνη του κοινωνιολογικού αντικειμενισμού (objectivisme sociologique), με κύριο εκπρόσωπο τον G. Scelle, ενέτασσε την υπαγωγή του κράτους στο διεθνές δίκαιο και το υποχρεωτικό περιεχόμενο του τελευταίου σε κοινωνιολογικούς παράγοντες. Το δι- εθνές δίκαιο εκτιμήθηκε λοιπόν ως προϊόν κοινωνικών αναγκών στις οποίες τα κράτη εί- ναι υποχρεωμένα να ανταποκριθούν διττά: αφενός διατυπώνοντας τους σχετικούς κανό- νες και αφετέρου τηρώντας αυτούς τους κανόνες. Στην άλλη όχθη τοποθετήθηκε από τον H. Kelsen ο νορματιβισμός (normativism). Η «κα- θαρά θεωρία του δικαίου» προσέδωσε συνολική υπόσταση στη δικαιϊκή τάξη εντάσσο- ντας σε αυτή τόσο το εσωτερικό, όσο και το διεθνές δίκαιο. Παραμερίζοντας τους εξωγε- νείς παράγοντες, προέβαλε και επεξεργάσθηκε περαιτέρω τους όρους της δημιουργίας, εξελίξεως και εφαρμογής του δικαίου στο πλαίσιο ενός συνόλου κανόνων ιεραρχημένων και αλληλεξαρτημένων υπό τη μορφή πυραμίδας. Οι νορματιβιστικές θεωρίες αναπτύ- χθηκαν από τη «Σχολή της Βιέννης» με κύριους εκπροσώπους τους H. Kelsen, A. Verdross, J. Kunz. Την ίδια εποχή σπουδαία υπήρξε η συμβολή της αγγλο-σαξωνικής εμπειρικής θεωρίας από τους Lord Mc Nair, J. Brierly αλλά και L. Oppenheim, H. Lauterpacht καθώς και οι συ- γκλήσεις άλλων διαπρεπών θεωρητικών όπως των Νικολάου Πολίτη, Ιωάννου Σπυρο- πούλου, Ch. de Visscher, M. Bourquin. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η θεωρία του διεθνούς δικαίου πέρασε δύσκολες ώρες κυρίως λόγω του Ψυχρού Πολέμου (1946- 1962). Υπάρχουν όμως πολύ θετικές εισφο- ρές τόσο από τα παραδοσιακά σημεία έρευνας (G. Schwarzenberger, Ch. Rousseau, P. Reuter, Η. Mosler, M. McDougal, G. Tunkin, O. Schachter, H. Waldock) όσο και από τους επιστήμονες του Τρίτου κόσμου (Ed. de Arechaga, M. Bedjaoui, G. Abi-Saab, A. Mahiou, R.P. Anand), ενώ τελευταία εμφανίζονται τάσεις άλλοτε απολογητικές ή απο- δομητικές (D. Kennedy, Ph. Allott, M. Koskenniemi, A.Carty, Th. Franck), και άλλοτε αντιαποικιοκρατικές και γενικότερα επικριτικές (B. Chimni, U. Baxi, A. Anghie). Ίσως η θεωρητική φτώχεια που παρατηρούμε σήμερα στο διεθνές δίκαιο να οφείλεται στις συνε-