Η ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

10 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ – Η αστική ευθύνη του Δημοσίου 2.1. Ισότητα ενώπιον των δημοσίων βαρών 1. Στο πρώτο Ελληνικό Σύνταγμα της Επιδαύρου του 1822 συμπεριλήφθη διάταξη που όριζε «όλαι αι εισπράξεις πρέπει να διανέμονται δικαίως εις όλας τας τάξεις και κλάσεις των κατοίκων, καθ’ όλην την έκτασιν της ελληνικής επικράτειας, καμμία δε είσπραξις δεν γίνεται άνευ προεκδοθέντος νόμου». Ο καθηγητής Γ. Μπαλής το 1927 έθεσε το ζή- τημα της ισότητας των πολιτών στα δημόσια βάρη. Η ρύθμιση αυτή αποτελεί εκπλήρω- ση της υποχρέωσης των πολιτών. «Το κράτος δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πο- λίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης» (βλ. άρθρο 25 παρ. 4 Συντάγματος). 2. Η με αριθμό 11/1858 απόφαση του Αρείου Πάγου αναγνώρισε την αστική ευθύνη του Κράτους για πράξη οργάνου του Κράτους, τελεσθείσα με δόλο. Μετά διακυμάνσεις της νομολογίας (ΑΠ 315/1893, 102/1924, 20/1929 κ.λπ .) επακολούθησε η ρύθμιση του Ει- σαγωγικού Νόμου του ΑΚ. Η θέσπιση των άρθρων 104, 105 και 106 ΕισΝΑΚ υπήρξε η φυσική απόρροια του κρά- τους δικαίου. Ο Μ. Στασινόπουλος αναφέρει στο βιβλίο του Αστική ευθύνη του κράτους των δημοσίων υπαλλήλων και των νομικών προσώπων , Αθήνα 1950, ότι «βασικό αξίωμα της Πολιτείας δικαίου είναι η λεγόμενη υπεροχή του νόμου, γεγονός που έχει ως συνέ- πεια κάθε πράξη δημοσίου οργάνου να πρέπει να είναι σύννομη… όταν η πράξη του δημοσίου οργάνου αντιβαίνει τον νόμο, διαταράσσεται το συνταγματικό σύστημα της Πολιτείας δικαίου και πρέπει να τίθεται εκποδών… αυτό επιτυγχάνεται με την αίτηση ακύρωσης, αλλά θα παρέμενε κενόν σε αυτή την κύρωση, αν δεν δινόταν η δυνατότητα στον πολίτη να ανορθώσει τη ζημία που υπέστη». 3. Οσυνταγματικός κανόνας της ισότητας ενώπιον των δημοσίων βαρών, που αποτυπώ- νεται στο άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος, 22 αποτελεί και το συνταγματικό έρεισμα της αποζημιωτικής ευθύνης του Δημοσίου (άρθρα 105-106 ΕισΝΑΚ) από ζημιογόνες πρά- ξεις των οργάνων του 23 (βλ. ΣτΕ 2852/2012, 48/2016, 980/2002). 22. Βλ. 1) ΣτΕ 980/2002, 3783/2014, 48/2016, 1047/2016, 1330/2016, 2168/2016, 1533/2018, 1534/2018 και 2) Λουκάς Θεοχαρόπουλος, Δήμητρα Κοντόγιωργα-Θεοχαροπούλου, «Υφέρπουσα νομολογια- κή τάση για την αστική ευθύνη της δημόσιας εξουσίας από σύννομη ζημιογόνο υλική ενέργεια βά- σει του άρθρου 4 παρ. 5 του Συντάγματος» (Εξ αφορμής των αποφάσεων 1693/1998 και 2774/1999 του Συμβουλίου της Επικρατείας), στονΤιμητικόΤόμο για τα 75 χρόνια του Συμβουλίου της Επικρα- τείας, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2004. 23. Βλ. ΣτΕ Ολ. 1501/2014, ενώ με τις αποφάσεις ΣτΕ Ολ. 801-803/2021 δημοσιευθείσες επί αγωγών, οι οποίες εισήχθησαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας με τη διαδικασία της πρότυπης δίκης, κρίθη- καν κατά πλειοψηφία τα εξής: «Στο άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος θεμελιώνεται η αποζημιωτι- κή ευθύνη του Δημοσίου από πράξεις των οργάνων του που προκαλούν ζημία παράνομες ή όταν αυτές είναι μεν νόμιμες, αλλά προκαλούν βλάβη ιδιαίτερη και σπουδαία, σε βαθμό ώστε να υπερ- βαίνει τα όρια που είναι κατά το Σύνταγμα ανεκτά προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο σκοπός δημο- σίου συμφέροντος, στον οποίο αποβλέπουν οι πράξεις αυτές, σύμφωνα με την οικεία νομοθεσία. Πραγματώνεται δε ο σκοπός της διατάξεως αυτής υπό την ως άνω έννοια, όταν αποκατάσταση τέ- τοιας ζημίας καθίσταται δυνατή σε περίπτωση ζημιογόνου δράσεως οιουδήποτε οργάνου του Κρά- τους, άρα και εκείνης των οργάνων τα οποία είναι ενταγμένα στη δικαστική λειτουργία. Επομένως,