ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Τεύχος 93/2016

3 / 44

Γνώμη
Νομικός Σύμβουλος 1
Ο Murray H. Shusterman, ένας από τους γηραιότερους εν ενερ-
γεία δικηγόρους του πλανήτη που απεβίωσε πριν από λίγες
μέρες σε ηλικία 104 ετών, είχε δηλώσει, σε μια πρόσφατη συνέ-
ντευξή του, σχετικά με την επαγγελματική μακροζωία: «Το πραγ-
ματικό μυστικό είναι να είσαι πάντα ευπρεπής, δίκαιος και επιει-
κής με τους ανθρώπους».
Για την ιστορία, ο Shusterman γεννημένος το 1912, ξεκίνησε να
δικηγορεί το 1936, ενώ τα τελευταία 50 χρόνια, μέχρι τον θάνα-
τό του, ήταν εταίρος της Fox Rothschild, ιδιαίτερα αγαπητός ανά-
μεσα στους συναδέλφους του, και σχεδόν συνομήλικος του ομώ-
νυμου ιδρυτή μιας εκ των 100 μεγαλύτερων δικηγορικών εταιρι-
ών των ΗΠΑ με πάνω 750 δικηγόρους.
Η ευπρέπεια παραπέμπει στην παιδεία που λαμβάνει κανείς από το
σπίτι του. Οι οικογένειες που έχουν την ευπρέπεια ως μέρος της
κουλτούρας τους βγάζουν κατά κανόνα
ευπρεπείς διαδόχους. Δεν είναι απαραίτη-
το να συμβαίνει το ίδιο με τη δικαιοσύνη
και την επιείκεια. Μεγαλώνοντας σε έναν
κόσμο που είναι σκληρός και άδικος μπο-
ρεί κανείς να ζήσει ευπρεπώς δίνοντας
προτεραιότητα σε αξίες που του φαίνο-
νται πιο επείγουσες, όπως η αριστεία, η
συνέπεια, ο στόχος, η αυτοπειθαρχία και
άλλες, ανάμεσα στις οποίες η δικαιοσύνη
έχει μια πολιτικά ορθή έννοια περισσό-
τερο αποφυγής του άδικου παρά αγωνί-
ας για απόδοση του δικαίου. Για επιείκεια
ούτε λόγος· αν δεν την έχεις στο DNA σου
από μικρός, ενδεχομένως την ανακαλύπτεις κάποια στιγμή για να
ισορροπήσεις ως άνθρωπος.
Οι πιο σεβάσμιοι στα μάτια μου δικαστικοί λειτουργοί υπήρξαν
επιεικείς ως δικαστές. Το ίδιο και οι πιο πετυχημένοι δικηγόροι
και επιχειρηματίες που γνωρίζω. Στη συντριπτική τους πλειοψη-
φία δεν είναι επιεικείς με τον εαυτό τους. Τουναντίον, είναι σκλη-
ροί με αυτόν. Αυτό που τους ξεχωρίζει είναι η υψηλή συναισθημα-
τική νοημοσύνη, ή αλλιώς το συναισθηματικό πηλίκο (Emotional
Quotient), όπως έγινε δημοφιλές μέσα από το ομώνυμο και κλα-
σικό πλέον βιβλίο του ψυχολόγου και συγγραφέα Daniel Coleman.
Το συναισθηματικό πηλίκο σπανίως περισσεύει πλάι στη γνωστι-
κή ευφυΐα (Intelligence Quotient). Αντίθετα, στις πιο ενδιαφέρου-
σες περιπτώσεις ανθρώπων συνήθως ξεχειλίζει το ένα εις βάρος
του άλλου. Πάντως, οι μελλοντολόγοι στοιχηματίζουν ότι το EQ
θα είναι στο μέλλον ίσως η πιο περιζήτητη ανθρώπινη ιδιότητα
στον χώρο της εργασίας και όχι μόνο.
Σταθερά ζητούμενη αξία, λοιπόν, η υψηλή συναισθηματική νοη-
μοσύνη φέρεται να έχει ως πλεονέκτημα όχι μόνο την καλύτερη
ψυχική υγεία και τη μεγαλύτερη απόδοση στην εργασία, αλλά και
την αρχηγική ικανότητα. Το σημαντικότερο, ωστόσο, πλεονέκτη-
μά της προκύπτει από την πιο κρίσιμη αναμέτρηση που επίκειται
στο μέλλον και που δεν είναι άλλη από την αναμέτρηση του αν-
θρώπου με τη μηχανή.
Σε αυτήν την αναμέτρηση, ο Richard Susskind, αυτήν τη φορά
μαζί με τον Daniel Susskind, μετά το “The End of Lawyers” και
το “Tomorrow’s Lawyers”, επανέρχεται με το “The future of the
Professions” προβλέποντας ότι στο μέλλον οι δικηγόροι, όπως
και οι λογιστές, οι γιατροί, οι μηχανικοί και πολλοί άλλοι επαγ-
γελματίες, θα νικηθούν κατά κράτος από την τεχνητή νοημοσύ-
νη (ΑΙ) και την τηλεματική.
Παρόμοιες προβλέψεις κάνει και σχετική έκθεση της Law
Society για την κατάσταση του δικηγορικού επαγγέλματος το
2020, εκτιμώντας ότι οι μηχανές και τα ρομπότς θα αντικατα-
στήσουν πολλές διαδικαστικές πράξεις που σήμερα εκτελούνται
από εν ενεργεία δικηγόρους και ότι κάποιες από αυτές τις δι-
αδικασίες που δεν χρειάζονται ιδιαίτερη νομική παιδεία θα πε-
ράσουν σε άλλα επαγγέλματα, π.χ. στους λογιστές. Η τάση της
αναμέτρησης του ανθρώπου με τη μηχανή, αλλά και η πίεση
για να κάνει ο άνθρωπος όλο και περισσό-
τερα πράγματα με όλο και λιγότερους πό-
ρους θα ενταθεί στο μέλλον.
Όλες οι μαντεψιές του μέλλοντος ωστό-
σο, είτε πρόκειται για εκθέσεις Δικηγορι-
κών Συλλόγων είτε για «προφητείες» μελ-
λοντολόγων, συγκλίνουν στην αξεπέραστη
επί του παρόντος αδυναμία της μηχανής
να κατανοεί την ανθρώπινη συμπεριφο-
ρά, να διεγείρει συναισθήματα, να προκα-
λεί, να καινοτομεί, να χτίζει διαπροσωπικές
σχέσεις, να διαμορφώνει τάσεις και απόψεις
και εν τέλει να επικοινωνεί με τα άλλα μέλη
του οργανισμού προσπερνώντας προβλήματα των οποίων η νο-
μικο-τεχνική απάντηση αποτελεί μέρος της λύσης, αλλά όχι τη
λύση αυτήν καθεαυτή.
Αυτήν την πρόκληση της ενσυναίσθησης θα έχουν να αντιπαρα-
θέσουν, ως μελλοντικοί δικηγόροι, οι σημερινοί Millennials (με-
ταξύ 1980-2000) αλλά και αυτοί που ακολουθούν, οι Generation
Z (μετά το 2000), απέναντι στην τεχνολογική έκρηξη της επο-
χή τους. Κύριο όπλο τους θα είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων που
άπτονται ιδίως των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών
για την υπέρτερη της μηχανής γνώση και την πληρέστερη κα-
τανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Πηγές σκέψης:
growing-influence-of-gcs-revealed-by-law-society-report/
services-in-house/5053690.fullarticle
Αντώνης Καρατζάς, LLB, MBA
Δικηγόροι vs Mηχανές:
Σημειώσατε 1 (υπό προϋποθέσεις)
H μελλοντική μάχη του ανθρώπου
με τη μηχανή είναι αμφίρροπη.
Όμως, ακόμα και αν η ίδια
η αναλυτική σκέψη ηττηθεί
κατά κράτος, δεν μπορεί να συμβεί
το ίδιο με την ενσυναίσθηση,
η οποία θα παραμείνει ένα 100%
ανθρώπινο χαρακτηριστικό ”
“