Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (ΧΘΔΕΕ)

574 Δ. ΠΥΡΓΑΚΗΣ Ο ΧΑΡΤΗΣ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΕ Η αρχή ne bis in idem προβλέπεται στον ΚΠοινΔ στα άρθρα 57-58 ως κώλυμα για νέα δίωξη υπό τον υπέρτιτ- λο «δεδικασμένο». Για την εφαρμογή των άρθρων αυτών απαιτείται α) αμετάκλητη καταδικαστική ή αθωωτική απόφαση ή β) παύση της ποινικής δίωξης. Αν ωστόσο ασκηθεί νέα δίωξη αυτή είναι απαράδεκτη λόγω δεδικα- σμένου σύμφωνα με το άρθρο 57§3 ΚΠοινΔ. V. Σχέση (συρροή, παραπληρωματικότητα) με άλλα θεμελιώδη δικαιώματα του Χάρτη Το άρθρο 50 του ΧΘΔΕΕ (ne bis in idem), αν και εντάσσεται στον τίτλο VI του Χάρτη με τίτλο «Δικαιοσύνη» είναι αυτοτελής διάταξη που λειτουργεί χρονικώς πρότερα και ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες διατάξεις (άρθρα 47-49) του τίτλου αυτού. Βέβαια, το άρθρο 50 δεν αναπτύσσει τις συνέπειές του σε «νομικό κενό». Στο βαθμό που απαιτείται η προσφυγή στη δικαιοσύνη, προκειμένου να διαπιστωθούν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του, εφαρμόζονται και οι εγγυή- σεις των άρθρων 47-49 του Χάρτη. Όπως εξάλλου θα αναπτυχθεί κατωτέρω, εφόσον το άρ- θρο 50 έχει την έννοια ότι απαγορεύει την επιβολή πολλαπλών κυρώσεων για την ίδια παρά- νομη συμπεριφορά, αποτελεί έκφανση της αρχής της αναλογικότητας που κατοχυρώνεται στο άρθρο 49 παρ. 3 του Χάρτη. Συνεπώς, αν κριθεί ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή του άρθρου 50, πρέπει να εξεταστεί η υπόθεση και υπό το πρίσμα του άρθρου 49 παρ. 3 του Χάρτη, και ενδεχομένως να συνεκτιμηθεί η επιβολή προηγούμενης κυρώσεως κα- τά την επιμέτρηση της νεότερης κυρώσεως. Πάντως σε επίπεδο ΕΣΔΑ, έχει κριθεί από το ΕΔΔΑ, ότι καμία άλλη διάταξη της ΕΣΔΑ, πέραν του άρθρου 4 παρ. 1 του Πρωτοκόλλου υπ’ αριθμ. 7, δεν εγγυάται, ρητά ή σιωπηρά, το σε- βασμό της αρχής ne bis in idem. Βλ. ΕΔΔΑ, 14 Σεπτεμβρίου 1999, Ponsetti & Chesnel κατά Γαλλίας, 36855/97, σκ. 6. VI. Ανάλυση Α. Γενική θεωρία Η αρχή που εκφράζεται με το λατινικό αξίωμα ne bis in idem ή non bis in idem, η οποία ση- μαίνει «ου δις επί τ’ αυτώ», έχει ως συνέπεια ότι ένα πρόσωπο δεν μπορεί να διωχθεί για δεύ- τερη φορά για τις ίδιες πράξεις. Η αρχή αυτή έχει εξελιχθεί σε θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίω- μα το οποίο προστατεύεται έναντι του jus puniendi του κράτους. B. Ιστορία Πρόκειται για αρχαιότατη αρχή, εγγενή στον νόμο του αντιπεπονθότος, ο οποίος αποτέλεσε τον πρώτο ή έναν από τους πρώτους περιορισμούς του δικαιώματος κολασμού, περιορίζο- ντας την κύρωση στη ζημία που προξενήθηκε από τον δράστη της παραβάσεως. Αναφορές στην αρχή αυτή απαντούν ήδη στον Δημοσθένη ο οποίος υποστηρίζει ότι «οι νόμοι απα- γορεύουν να δικασθεί ο ίδιος άνθρωπος δύο φορές για την ίδια υπόθεση» [Λόγος κατά Λεπτίνη] και στο Ρωμαϊκό Δίκαιο όπου εμφανίζεται στο Corpus Juris Civilis του Ιουστινιανού (Dig.48.2.7.2 και Cj.9.2.9pr: 529-534 AD). Πιθανώς, η πρώτη γνωστή διατύπωση μιας αντίστοιχης αρχής στο πλαίσιο του common law προέρχεται από τη διένεξη τον 12ο αιώνα μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Thomas Becket και του Ερρίκου του ΙI. Ο Becket υποστήριξε ότι οι ιερείς που είχαν καταδικαστεί από εκκλησιαστικά 1 2 3