11 / 28
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Με ιδιαίτερη χαρά δέχθηκα να προλογίσω την διδακτορική διατριβή του κύριου Σ.
Μαυρίδη, ο οποίος μου έκανε την τιμή να με επιλέξει για την επίβλεψη της. Είχα ασχο-
ληθεί και εγώ στο παρελθόν, αν και όχι με τον πολυδιάστατο τρόπο του ανά χείρας
πονήματος.
Η ασφάλεια ανέκαθεν αποτελούσε δημόσιο αγαθό και μάλιστα ένα από τα συστατι-
κά της δημόσιας τάξης (ordre publique), η οποία, κατά τη γαλλική κλασική θεωρία,
περιλαμβάνει τόσο την ασφάλεια των προσώπων και των αγαθών όσο και την κρα-
τική ασφάλεια (sécurité physique des personnes et des biens, sureté d’ Etat-sécurité
nationale). Από την άλλη μεριά, δεδομένου ότι το κράτος είναι πάντα πηγή διακινδύ-
νευσης για τις ελευθερίες, η ασφάλεια του προσώπου έναντι των κρατικών διώξεων
παραμένει, ως θεμελιώδες συνταγματικό δικαίωμα, βασική κατάκτηση του νομικού
μας πολιτισμού. Ο πολλαπλασιασμός, όμως, των κινδύνων στις μετανεωτερικές κοι-
νωνίες, «κοινωνίες της διακινδύνευσης», για μερικούς, μεταβάλλει ουσιωδώς τους
όρους της συζήτησης: το ζητούμενο πλέον είναι η προστασία του ανθρώπου από κιν-
δύνους μη κρατικής προέλευσης και ιδίως, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, την πραγματι-
κή αφετηρία του 21
ου
αιώνα, την προστασία από την τρομοκρατία και, εν γένει, την
εγκληματικότητα.
Υπάρχει, λοιπόν, ένα υποκειμενικό δικαίωμα στην ασφάλεια; Η καταφατική απάντηση
στο συγκεκριμένο ερώτημα και η αναγνώριση της ύπαρξης του σχετικού δικαιώμα-
τος αντανακλά την εξέλιξη του συνταγματικού δικαίου με τη μετάλλαξη των δικαιωμά-
των στο σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Στην πραγματικότητα, η καθιέρωση της αρχής
του κοινωνικού κράτους δεν συνεπάγεται απλώς την καθιέρωση κοινωνικών δικαι-
ωμάτων, αλλά επέφερε και μια ριζικά νέα ανάγνωση και ερμηνεία (Umdeutung) των
παραδοσιακών ελευθεριών. Επιπλέον, οι λειτουργίες των ατομικών δικαιωμάτων δεν
περιορίζονται πλέον στην αμυντική τους διάσταση (status negativus), στην απόκρου-
ση δηλαδή των επεμβάσεων του κράτους στη σφαίρα ελευθερίας που κατοχυρώνουν.
Στα πλαίσια αυτού του κρατικού «καθήκοντος προστασίας» (Schutzpflicht) τα δικαι-
ώματα εκτός από «εξ υποκειμένου» λειτουργούν και ως «δεσμεύσεις αντικειμενικού
δικαίου» που υποχρεώνουν τη δημόσια εξουσία σε λήψη συγκεκριμένων μέτρων εγ-
γύησης και υπεράσπισής τους. Επιπλέον, η αναγνώριση δικαιώματος στην ασφάλεια,
με παράλληλη οριοθέτηση της περιμέτρου εφαρμογής του και των σχετικών αξιώσεων
μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην υπεράσπιση της ελευθερίας. Συναφώς, το
παράδειγμα της παρακολούθησης από δημόσιο κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης είναι
πρόσφορο για να αναδείξει ότι η αναγνώριση ενός «δικαιώματος στην ασφάλεια» δεν
οδηγεί απαραίτητα στην κατάργηση της ελευθερίας, εάν γίνει ορθή χρήση της αρχής
της αναλογικότητας. Ένα πανοπτικό κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης, βεβαίως,
καταργεί, πράγματι, την ελευθερία, διότι η συνεχής επιτήρηση και, ιδίως, η καταγρα-
φή της καθημερινότητας δεν συνιστά απλό περιορισμό, αλλά στέρηση της προστασίας
του ιδιωτικού βίου και της προσωπικής ελευθερίας, εφόσον η δυνατότητα παρακο-
λούθησης καθίσταται γενική και ανεξέλεγκτη. Συνιστά, συνεπώς, αντισυνταγματική