ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

[1]

ΣΠ. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ

ποιος εάν εξακολουθούν να έχουν νόημα συνταγματικές ρυθμίσεις, όπως αυτές περί

της κατάσχεσης εντύπων, στην εποχή της κυριαρχίας του διαδικτύου.

Πάντως, το σίγουρο είναι ότι η κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων ιστορικά

υπήρξε το αποτέλεσμα διεκδικήσεων εκ μέρους των ενδιαφερόμενων κοινωνικών

ομάδων

. Έτσι και πέρα από την κατοχύρωση των δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία και

στη θρησκευτική ελευθερία, «σταθμός» υπήρξε αναμφισβήτητα η Γαλλική Διακήρυ-

ξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789. Οι επαναστατικές ιδέ-

ες, οι εργατικές κινητοποιήσεις και το «εμβληματικό» Σύνταγμα της Βαϊμάρης του

1919 συνέβαλαν αναμφισβήτητα στην κατοχύρωση των κοινωνικών δικαιωμάτων,

ενώ οι οδυνηρές εμπειρίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της ναζιστικής θηριωδί-

ας έδωσαν έναν περισσότερο ανθρωπιστικό χαρακτήρα στα μεταπολεμικά Συντάγ-

ματα και τα υπόλοιπα νομικά κείμενα προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων,

όπως αποδεικνύει λ.χ. η αναγωγή της ανθρώπινης αξίας ως της καταστατικής αρχής

στις περισσότερες συνταγματικές τάξεις των σύγχρονων δημοκρατιών. Η σημερινή

εποχή χαρακτηρίζεται από την έντονη επιρροή τόσο της τεχνολογικής εξέλιξης όσο

και της διεθνοποίησης στην προστασία των βασικότερων ελευθεριών

, για την τάση

δε αυτή θα γίνει αναλυτικά αναφορά στη συνέχεια.

Ένα είναι πάντως το σίγουρο: Ο σκοπός, το πεδίο εφαρμογής και οι δυνητικές απει-

λές των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν αποτελούν «διαχρονικά μεγέθη», αποκομμέ-

να από το εκάστοτε ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο. Έτσι, δεν μπορεί να

αμφισβητηθεί ότι η μεταβολή των κοινωνικών αντιλήψεων διαφοροποιεί και την κα-

νονιστική εμβέλεια των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Πριν από ορισμένες δεκαετίες

λ.χ. η ετερόλογη τεχνητή γονιμοποίηση εθεωρείτο προσβολή της ανθρώπινης αξί-

ας, ενώ σήμερα αποτελεί -μαζί με πολύ πιο «προχωρημένες» μορφές υποβοηθούμε-

νης αναπαραγωγής, όπως η παρένθετη μητρότητα- μια αυτονόητη ειδικότερη έκφαν-

ση της συνταγματικά κατοχυρωμένης (άρθρο 5 παρ. 1 Συντ.) αναπαραγωγικής ελευ-

θερίας. Όταν περαιτέρω θεσπίσθηκε το Σύνταγμα του 1975, κανείς δεν συζητούσε

-όπως αντίθετα συμβαίνει σήμερα- το ζήτημα της συνταγματικής κατοχύρωσης των

νομικών ενώσεων προσώπων του ίδιου φύλου. Εξάλλου, στη σημερινή εποχή, τα

τρομοκρατικά χτυπήματα έχουν οδηγήσει στην τάση διαμόρφωσης ενός «δικαιώ-

ματος στην ασφάλεια», το οποίο απειλεί να συρρικνώσει την κανονιστική εμβέλεια

παλαιότατων ατομικών δικαιωμάτων (π.χ. εγγυήσεις για τη σύλληψη και φυλάκιση,

πλήρης δικαστική προστασία) και να αμφισβητήσει ακόμα και την έως σήμερα αδι-

αφιλονίκητη θέση της ανθρώπινης αξίας ως καταστατικής αρχής του πολιτεύματος

(π.χ. ως προς τη χρησιμοποίηση βασανιστηρίων για την αποκάλυψη τρομοκρατικών

2. Βλ. και

Α. Ι. Σβώλος / Γ. Κ. Βλάχος

, Το Σύνταγμα της Ελλάδος. Μέρος Ι (Κράτος και Εκκλησία -

Ατομικά Δικαιώματα). Τόμος Α’, 1954, σελ. 106 επ.

3. Για την ιστορική εξέλιξη των θεμελιωδών δικαιωμάτων τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, βλ.

Πρόδρομος Δαγτόγλου

, Συνταγματικό Δίκαιο. Ατομικά Δικαιώματα, 4η έκδ., εκδ. Σάκκουλα,

2012, σελ. 13 επ.