ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΠΟΙΝΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗΣ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

αρχή της καλόπιστης συνεργασίας και η ερμηνεία της από το ΔΕΚ γεφυρώνουν το

κενό, καθώς υποχρεώνοντας τα Κράτη Μέλη να ασκούν για τον πιο πάνω σκοπό

την αρμοδιότητά τους να θεσπίζουν (και να εφαρμόζουν) ποινικά αδικήματα σε

εθνικό επίπεδο.

Παρόλα αυτά, όσον αφορά τη χρήση του ποινικού δικαίου σε εθνικό επίπεδο,

πρέπει να τηρούνται ορισμένοι βασικοί κανόνες. Εδώ ενδέχεται να ανακύψουν τα

προβλήματα που απορρέουν από την αλληλεπίδραση μεταξύ του ευρωπαϊκού δι-

καίου και των εθνικών ποινικών δικαίων. Σύμφωνα με το ποινικό δίκαιο, ο καθέ-

νας πρέπει να μπορεί να προβλέψει από τον ίδιο τον ποινικό νόμο ποια συμπερι-

φορά απαγορεύεται και τιμωρείται

. Πρόκειται για το ελάχιστο όριο της ασφάλειας

δικαίου που καθιερώνεται από την αρχή της νομιμότητας, η οποία προβλέπεται

στο άρθρο 103 II του Γερμανικού Συντάγματος και στο άρθρο 1 του Γερμανικού

Ποινικού Κώδικα. Οι διατάξεις αυτές ορίζουν – με ταυτόσημη διατύπωση – ότι μια

πράξη είναι δυνατό να τιμωρείται μόνο αν ο ποινικός χαρακτήρας της έχει προσ-

διοριστεί με νόμο πριν από την τέλεση της πράξης. Με λατινικούς όρους η αρχή

ονομάζεται “nullum crimen, nulla poena sine lege” και περιλαμβάνει σημαντικές

θεμελιώδεις εγγυήσεις: την απαγόρευση του αναδρομικού αποτελέσματος των ποι-

νικών νόμων, την απαγόρευση του εθιμικού δικαίου, την απαγόρευση της αναλο-

γίας δικαίου – οι οποίες όλες περιορίζονται σε νόμους που θεσπίζουν ή επιβαρύ-

νουν την ποινική ευθύνη.

Τέλος, η αρχή nullum crimen περιλαμβάνει την εγγύηση που βρίσκεται στο

επίκεντρο της σημερινής μου εισήγησης:

την αρχή της ασφάλειας δικαίου.

συγκεκριμένη εγγύηση, ωστόσο, δε είναι γνωστή μόνο στη γερμανική έννομη τάξη.

Αναγνωρίζεται καταρχήν από το νομικά δεσμευτικό πλέον Χάρτη των Θεμελιωδών

Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 49 παρ. 1) και από πολυάριθμες

διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις, π.χ. το άρθρο 7 παρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύμ-

βασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το άρθρο 99 παρ. 1 της Συνθήκης της

Γενεύης σχετικά με τη Μεταχείριση των Αιχμαλώτων Πολέμου ή της Συνθήκης της

Γενεύης σχετικά με την Προστασία των Αμάχων σε Καιρό Πολέμου. Το γεγονός ότι

η αρχή nullum crimen διακηρύσσεται επίσης στο άρθρο 11 παρ. 2 της Οικουμενι-

κής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

και στο άρθρο 15 παρ. 1 του Διε-

θνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα τονίζει την πρωταρχική

σημασία της. Επιπλέον, η αρχή αποτελεί μέρος του διεθνούς ποινικού δικαίου,

Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, BVerfGE 75, σ. 340 επ.

(2) Κανείς δεν θα καταδικάζεται για πράξεις ή παραλείψεις που, κατά τον χρόνο που τελέστη-

καν, δεν συνιστούσαν αξιόποινο αδίκημα κατά το εσωτερικό ή το διεθνές δίκαιο. Επίσης, δεν

επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που ίσχυε κατά τον χρόνο που τελέστηκε η αξιόποινη

πράξη.