Η ΡΗΤΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΦΟΡΟΑΠΟΦΥΓΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα όπου τα σοβαρά προβλήματα αφορούν,

αφενός στη μεγάλης έκτασης παράνομη φοροδιαφυγή, και αφετέρου

στην ανασφάλεια δικαίου που δημιουργούν η πολυνομία, οι συχνές με-

ταβολές της φορολογικής νομοθεσίας, αλλά και η συχνά κακή και τυπο-

λατρική εφαρμογή των κανόνων εις βάρος των φορολογουμένων από τις

φορολογικές αρχές, η καθιέρωση ενός κανόνα κατά της φοροαποφυγής

δεν φαντάζει ακόμα και σήμερα ως απόλυτη προτεραιότητα. Δεν είναι

άλλωστε τυχαίο ότι, τρία χρόνια μετά την ψήφιση της διάταξης, δεν έχει

προκύψει (τουλάχιστον στο βαθμό που μπορώ να γνωρίζω) ούτε μια πε-

ρίπτωση εφαρμογής της διάταξης στην πράξη από φορολογικούς ελέγ-

χους, ούτε βεβαίως η έκδοση κάποιας ερμηνευτικής εγκυκλίου με περαι-

τέρω οδηγίες για την εφαρμογή της.

Από την άλλη, λίγα χρόνια μετά, έχει καταστεί πλέον σαφές ότι τέ-

τοιου τύπου ρήτρες θα αποτελούν παγκοσμίως αναπόσπαστο κομμάτι

του φορολογικού συστήματος κάθε χώρας. Η πρόσφατη (τον Ιούλιο του

2016) υιοθέτηση και Οδηγίας κατά της Φοροαποφυγής σε επίπεδο Ε.Ε.

επισφραγίζει το συμπέρασμα αυτό και για τη χώρα μας. Πολλά μπορεί

να πει κανείς για την ηθική (ή μη) βάση τέτοιων ρητρών, την ιδεολογι-

κή τους κατεύθυνση, αλλά και για το προφανές σοβαρό μειονέκτημα της

ανασφάλειας δικαίου που επιφέρουν. Το σίγουρο είναι ότι, στη σημερινή

συγκυρία, όπου η πίεση από την κοινωνία να πληρώνουν όλοι το μερίδιο

των φόρων «που τους αναλογεί» είναι ίσως πιο έντονη από ποτέ

, το δί-

λημμα αν χρειαζόμαστε τέτοιες διατάξεις ή όχι είναι πια θεωρητικό. Ση-

μασία έχει να οριοθετηθεί, όσο γίνεται καλύτερα, το πλαίσιο εφαρμογής

τους, έτσι ώστε να επιτύχουν το στόχο τους, χωρίς όμως να οδηγήσουν

σε κατάχρηση από την πλευρά των φορολογικών αρχών. Η καταγραφή

των ορίων αυτών αποτελεί το έναυσμα για τη συγγραφή του παρόντος.

Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της ερμηνείας της γενικής διάταξης

κατά της φοροαποφυγής στο ελληνικό δίκαιο απαιτεί να εξεταστούν:

– Το διεθνές περιβάλλον και οι διακρατικές πρωτοβουλίες στον τομέα

αυτό

– Η πρακτική εμπειρία από την εφαρμογή αντίστοιχων ρητρών σε άλ-

λες χώρες

1. Αν και φυσικά η ανάγκη για «δίκαιη φορολογία» δεν είναι κάτι καινούργιο. Βλ. εν-

διαφέρον άρθρο Θ. Κοζύρη: «Η φορολογία στο Βυζάντιο», σε ΔΦΝ, Τόμος 50, σελ.

230-233, όπου αναφέρεται η σύσταση του Γεώργιου Γεμιστού (ή Πλήθωνα) προς τον

δεσπότη της Πελοποννήσου Θεόδωρο για δίκαιη φορολογία με κριτήριο τη φοροδο-

τική ικανότητα των πολιτών.