12 / 34
8.3
προέλευσή του και η ερμηνεία του αποτελούν το αντικείμενο της παρού-
σας διατριβής.
Το άρθρο 38 θα μπορούσε να πει κανείς ότι αποτελεί, στο δημόσιο δί-
καιο, και δη στο φορολογικό, το αντίστοιχο του άρθρου 281 ΑΚ. Το τε-
λευταίο αποτελεί την κοινωνική δικλείδα ασφαλείας κατά της φορμαλι-
στικής εφαρμογής των νόμων. Από την άλλη η φύση του δημιουργεί τον
κίνδυνο της «καταχρηστικής εφαρμογής» του.
Πράγματι το άρθρο 281 καταργεί στην ουσία όλους τους νόμους του
ιδιωτικού δικαίου (αστικού, εμπορικού κλπ.) υπό προϋποθέσεις, που
αφήνουν τεράστια περιθώρια υποκειμενικής κρίσεως, δικαστικής και
μη. Θα έπρεπε επομένως η εφαρμογή του να περιορίζεται σε πράγμα-
τι ακραίες περιπτώσεις και όχι να επεκτείνεται σε κάθε περίπτωση που
κάθε πολίτης και τελικά ο δικαστής αισθάνεται ότι το «περί δικαίου» αί-
σθημά του τον οδηγεί σε ανατροπή της έννομης τάξης.
Η τυχόν ύπαρξη «κατάχρησης της καταχρήσεως δικαιώματος» είναι
ένα φαινόμενο που άξιζε να μελετηθεί στατιστικά. Δεν θα ήταν έκπληξη
αν η ποσοστιαία εφαρμογή του άρθρου 281 στις δικαστικές αποφάσεις
ξεπερνούσε το οποιοδήποτε αποδεκτό περιορισμένο όριο. Επίσης ενδι-
αφέρον θα ήταν, αν υπήρχε τρόπος στατιστικής ερεύνης, να μελετηθεί
πόσο συχνά οι διάδικοι καταφεύγουν στο άρθρο 281 ΑΚ για να νομιμο-
ποιήσουν την αντισυμβατική συμπεριφορά τους ή να προστατεύσουν την
παρανομία τους, που θίγει όμως το αποδεδειγμένο δικαίωμα του τρίτου.
Το άρθρο 38, αγγλοσαξονικής προελεύσεως και νοοτροπίας, ήδη υιοθε-
τημένο και στις χώρες του ηπειρωτικού δικαίου, ανατρέπει τις φορολογι-
κές συνέπειες μιας νόμιμης συμπεριφοράς του πολίτη, εφ’ όσον η τελευ-
ταία καταλήγει σε «αδικαιολόγητο» φορολογικό όφελος, το οποίο και πρέ-
πει να επιστραφεί στα κρατικά ταμεία. Το «αδικαιολόγητο», ως επιθετικός
προσδιορισμός, αφήνει μεγάλα περιθώρια υποκειμενικής κρίσεως και επο-
μένως αυθαιρεσίας. Ο κίνδυνος περιορίζεται μεν από την εκτενή οριοθέτη-
σή του στην, εκτεταμένου περιεχομένου, διάταξη αλλά παραμένει υπαρ-
κτός και σοβαρός λόγω της ασάφειας των χρησιμοποιούμενων εννοιών,
ώστε τελικώς η ορθή εφαρμογή του να επαφίεται στις γενικότερα κρατού-
σες αντιλήψεις και στην διάθεση αυτοσυγκράτησης, που θα επιδείξει η δη-
μόσια διοίκηση κυρίως αλλά και τα δικαστήρια τελικώς.
Ομολογουμένως η πείρα του παρελθόντος δεν δικαιολογεί αισιοδο-
ξία για την μελλοντική αυτοσυγκράτηση και τον περιορισμό της εφαρμο-
γής του άρθρου 38 σε πραγματικά ακραίες περιπτώσεις. Ήδη στο παρελ-
θόν –παρά την απουσία σχετικής διατάξεως- είχαμε δείγματα κατάφωρης