11 / 56
IX
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε, χωρίς τον φόβο της υπερβολής, ότι η Ευρωπαϊκή
Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει πια καταλάβει τη θέση της στην έννομη τάξη της
ηπείρου μας, ακριβώς έτσι όπως την είχαν οραματιστεί οι εμπνευστές της στα τέλη της δεκα-
ετίας του σαράντα του προηγούμενου αιώνα. Μια θέση κεντρική στους πολυσύνθετους μη-
χανισμούς λειτουργίας του φαινομένου της ευρωπαϊκής ενοποίησης, μια θέση νευραλγική
για την οικοδόμηση της ενωμένης Ευρώπης. Γιατί αν στις ημέρες μας η συζήτηση γύρω από
την ολοκλήρωση έχει επικεντρωθεί στις οικονομικές διαστάσεις της, ως αποτέλεσμα της ενε-
στωτικής κρίσης, ωστόσο τα μείζονα ζητήματα της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και
της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου διατηρούν αλώβητη τη σημασία τους, κα-
θώς αυτά προσδιορίζουν, σε τελευταία ανάλυση, το είδος της οντότητας, μέσα στο οποίο κα-
λούμαστε να ζήσουμε και να αναπτυχθούμε. Αυτή, εξάλλου, ήταν η προσδοκία των πατέρων
της ενοποίησης, η δημιουργία δηλ. μιας υπερεθνικής διάστασης του γεωπολιτικού χώρου
μας, με κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα το τρίπτυχο στο οποίο αναφερθήκαμε και το φι-
λελεύθερο οικονομικό σύστημα. Αυτός ο συνδυασμός είχε θεωρηθεί, και θεωρείται ακόμα,
ότι εξυπηρετεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο την ελπίδα για ευημερία, την μεγιστοποίη-
ση της ανθρώπινης συμμετοχής στα κοινά, με όρους ισότητας, αλλά και την ατομική καταξίω-
ση και τον σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η Σύμβαση έχει, λοιπόν, καταλάβει την αρμόζουσα θέση που της έχει ανατεθεί στην διαδι-
κασία της υπερεθνικής οργάνωσης: να προστατεύει ικανοποιητικά τα ατομικά δικαιώματα
και τις ελευθερίες, εκεί που η κρατική προστασία μπορεί ακόμα να χωλαίνει, αλλά ταυτό-
χρονα να συμβάλλει στη βαθμιαία προσέγγιση του είδους και του περιεχομένου της προ-
στασίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Μέσα από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει δημιουργηθεί, και δημιουργείται καθημερινά, ένα συμπα-
γές σώμα ερμηνείας της Σύμβασης, προσαρμοζόμενο κάθε φορά στις αλλαγές που επιφέρει
ο χρόνος και η ζωή, και που αποτελεί τον φάρο για τον τρόπο που πρέπει να προστατεύο-
νται τα δικαιώματα στα επί μέρους κράτη μέρη της Σύμβασης. Με τον τρόπο αυτόν παράγε-
ται, βαθμιαία, μια εναρμόνιση προστασίας, απαραίτητο συστατικό για την επίτευξη της ολο-
κλήρωσης. Αυτή εξάλλου ήταν και η πρόθεση των πατέρων της ευρωπαϊκής ιδέας τη στιγμή
που πρότειναν μια διαδικασία ενοποίησης στηριγμένη στην ωρίμαση του υπερεθνικού φαι-
νομένου, κι όχι σε πολιτικούς αυτοματισμούς, σε μια ήπειρο τότε ακόμα διχασμένη και ταλα-
ντευόμενη.
Μιλάμε, βέβαια, για ένα στάδιο εξέλιξης, κι όχι ένα οριστικό επίτευγμα, αναφορικά με τη θέ-
ση της Σύμβασης στο πείραμα της ενοποίησης. Γιατί, πράγματι, έχουν γίνει πάρα πολλά στο
θέμα της ατομικής προστασίας και της εναρμόνισης, αλλά υπάρχουν ακόμα και πολλά να γί-
νουν. Είμαστε μακρυά από τα πρώτα νομολογιακά βήματα της δεκαετίας του πενήντα και του
εξήντα, όταν οι δικαστικές αποφάσεις του Στρασβούργου μετριόνταν στα δάκτυλα, κι όταν η
βαρύτητά τους περιορίζονταν στη συμμόρφωση των διαδίκων κρατών –κι αυτών περιορι-
σμένων σε αριθμό– με τα δικαστικά θέσφατα μιας συγκεκριμένης απόφασης. Σήμερα υπάρ-
χει ένας κατακλυσμός δικαστικών αποφάσεων, ένας τεράστιος αριθμός εκκρεμών υποθέσε-