ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σε επίπεδο ευρωπαϊκού εγχειρήματος, πριν από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, η δια-

φάνεια στις δημοσιονομικές διαδικασίες σε επίπεδο κράτους-μέλους εξηρτάτο πε-

ρισσότερο από την αρμοδιότητα των εγχώριων θεσμών, δημόσιων και ιδιωτικών,

να αξιολογούν το μέγεθος, τη σύνθεση και την ποιότητα των δημόσιων οικονομι-

κών. Η διαφάνεια σε επίπεδο κράτους-μέλους εξυπηρετούσε την ενίσχυση της πολι-

τικής λογοδοσίας και την ενδυνάμωση του ελέγχου της διοικητικής δράσης, του σχε-

διασμού της φορολογικής πολιτικής και τη διασφάλιση της νομιμότητας και αποτε-

λεσματικότητας της δημοσιονομικής διαχείρισης. Η διαφάνεια, επίσης, εκπλήρωνε

διεθνείς δεσμεύσεις των κρατών, όπως η παροχή στοιχείων για την πληροφόρηση

διεθνών οργανισμών (π.χ. ΟΟΣΑ, ΟΗΕ, ΔΝΤ).

Στο ευρωενωσιακό πεδίο, η δημοσιονομική διαφάνεια εισήχθη σταδιακά, μέσω των

υποχρεώσεων για παροχή αξιόπιστων στοιχείων σε ευρωπαϊκούς και εθνικούς θε-

σμούς. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) ανήγαγε έμμεσα τη δημοσιονομική διαφά-

νεια σε αρχή υπερεθνικού επιπέδου, θεσπίζοντας ως κριτήριο εισόδου στην Ευρω-

ζώνη το ύψος του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους. Σκοπός της διαφάνειας,

υπό την άποψη αυτή, είναι να συμβάλει στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, πείθοντας

μια διαρκώς δύσπιστη ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, τις διεθνείς αγορές, καθώς και τον

παγκόσμιο τύπο ότι η πορεία σύγκλισης της ΟΝΕ και η διαδικασία του υπερβάλλο-

ντος δημοσιονομικού ελλείμματος στηρίζονται σε ευλόγως αξιόπιστα δημοσιονομι-

κά στοιχεία. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ εισήγαγε ένα σύστημα πληροφόρησης που

είναι υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με το άρθρο 99 (άρθρο 121

ΣΛΕΕ) παρεσχέθη στο ECOFIN η εξουσία έκδοσης και παρακολούθησης των γενικών

προσανατολισμών για τη διασφάλιση του συντονισμού των οικονομικών και δημο-

σιονομικών πολιτικών των κρατών-μελών της Ένωσης. Βέβαια, το άρθρο αυτό δεν

δίνει την έννοια της διαφάνειας, καθώς τα ίδια τα κράτη-μέλη συλλέγουν και πα-

ρέχουν τόση πληροφόρηση όση τα ίδια θεωρούν ως απαραίτητη. Ένα περισσότε-

ρο ακριβές πρότυπο παρεσχέθη από το άρθρο 104 (άρθρο 126 ΣΛΕΕ) για την δια-

δικασία του υπερβάλλοντος δημοσιονομικού ελλείμματος, καθώς και το αντίστοιχο

Πρωτόκολλο (άρθρο 12 ΣΛΕΕ), το οποίο επιβάλλει στα κράτη-μέλη να γνωστοποι-

ούν «αμέσως και τακτικά» στην Επιτροπή τα προβλεπόμενα και υφιστάμενα ελλείμ-

ματά τους και το ύψος του χρέους τους, ενώ παράλληλα δίνει τους ορισμούς του τι

συνιστά έλλειμμα, επένδυση και χρέος, και ότι οι όροι δημόσιος και δημοσιονομικός

νοούνται με ευρεία έννοια, ήτοι καλύπτουν την κεντρική κυβέρνηση, την περιφερει-

ακή ή τοπική διοίκηση και τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης. Το παράδοξο είναι ότι

πριν από την Συνθήκη του Μάαστριχτ το μόνο ευρωπαϊκό όργανο με εμπειρία στην

παρακολούθηση, τον έλεγχο και την αξιολόγηση της δημοσιονομικής δράσης της

Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Εντούτοις, αντί αυ-

τού προτιμήθηκε η ανάθεση του έργου αυτού στην ίδια την Επιτροπή. Ο αποκλει-

σμός του ως άνω θεσμικού οργάνου από τη διαδικασία εποπτείας φαίνεται ότι ήταν

απόρροια του μόνιμου ανταγωνισμού μεταξύ ελεγκτή και ελεγχόμενου, που είναι η

Επιτροπή. Έτσι, αυτή επέβαλε ως μοναδικό όργανο εποπτείας την Ευρωπαϊκή Στα-

τιστική Υπηρεσία (Eurostat), με σκοπό την εφαρμογή της αρχής της διαφάνειας στις

διαδικασίες ανάλυσης και διάδοσης των στατιστικών δεδομένων.