58 / 64
Μ. ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ
857
Διαθήκη: Εγκατάσταση συζύγου ως κληρονόμου
με αποκλεισμό διάθεσης στους συγγενείς του
Μιχάλης Σταθόπουλος,
Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, Ακαδημαϊκός
Σε διαθήκες συζύγων που δεν έχουν αποκτήσει τέκνα (ούτε έχουν άλλους μεριδού-
χους) συχνά τίθεται όρος που ορίζει μεν τον άλλο σύζυγο ως κληρονόμο αλλά με
περιορισμούς ως προς την περιέλευση της κληρονομίας του διαθέτη, ιδίως μετά τον
θάνατο του τιμώμενου συζύγου, στους συγγενείς του τελευταίου. Στην πράξη ο πε-
ριορισμός αυτός παίρνει συνήθως τη μορφή αίρεσης για μη διάθεση της κληρονο-
μιαίας περιουσίας στους συγγενείς του κληρονομούντος συζύγου, π.χ. στα αδέλφια
και τα ανίψια του. Η επιθυμία του διαθέτη είναι να τιμήσει τον (ή τη) σύζυγό του, αλ-
λά όχι και τους συγγενείς του τελευταίου. Οι σχετικές ρήτρες αμφισβητούνται συχνά
ως προς την ακριβή έννοιά τους, καμιά φορά και ως προς το κύρος τους. Όταν μετά
τον θάνατο του διαθέτη συζύγου πεθάνει αδιάθετος και ο (ή η) σύζυγός του που τον
κληρονόμησε βάσει της διαθήκης της περιέχουσας τον παραπάνω περιοριστικό όρο,
χωρίς ο τελευταίος να έχει διαθέσει εν ζωή (ή χωρίς να έχει διαθέσει όλη) την κληρο-
νομηθείσα περιουσία, ερωτάται αν λόγω του περιοριστικού όρου πράγματι αποκλεί-
ονται οι συγγενείς του επιζήσαντος συζύγου
ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του
και, αν
ναι, σε ποιους θα περιέλθει η περιουσία (ή η ακόμη σωζόμενη περιουσία) του προα-
ποβιώσαντος συζύγου μετά τον θάνατο του επιζήσαντος συζύγου (ή ποιοι θα κληρο-
νομήσουν τον τελευταίο ως προς το μέρος της κληρονομίας του που είχε περιέλθει σ’
αυτόν ως κληρονομία του προαποβιώσαντος συζύγου). Το ζήτημα είχε απασχολήσει
στο παρελθόν, σε διάφορες παραλλαγές του, τον γράφοντα σε γνωμοδοτήσεις του,
συνήθως ως ειδικό θέμα συνθετότερων προβλημάτων. Εδώ έγινε σύνθεση των εν λό-
γω παλαιών γνωμών ως προς το παραπάνω ειδικό ζήτημα.
1. Ο κρίσιμος όρος της διαθήκης και η ερμηνεία του
Η επιθυμία των άτεκνων συζύγων να περιέλθει η κληρονομία τους στον επιζώντα σύ-
ζυγο, αλλά όχι και στους συγγενείς του τελευταίου, προβλέπεται συχνά σε διαθήκη
που έχει τον όρο (αίρεση) ότι ο (ή η) κληρόνομος σύζυγος (εφεξής:
επιβιώσας σύ-