59 / 64
858
Μ. ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ
Τιμητικός Τόμος Ι. Ρόκα
ζυγος
) θα μπορεί μεν να διαθέτει κατά βούληση την κληρονομιαία περιουσία
πλην
της διαθέσεως στους συγγενείς του
. Ο (ή ή) διαθέτης σύζυγος (εφεξής:
προαποβιώ-
σας σύζυγος
) συνήθως δεν διευκρινίζει περισσότερο το νόημα του περιορισμού τον
οποίο προβλέπει για τον επιβιώσαντα σύζυγο. Αν ο επιβιώσας σύζυγος δεν αφήσει
διαθήκη, μόνο η εξ αδιαθέτου διαδοχή μπορεί να χωρήσει, εφόσον όμως δεν απο-
τελεί εμπόδιο σ’ αυτό η διαθήκη του προαποβιώσαντος συζύγου ως προς το μέρος
της κληρονομίας του επιβιώσαντος συζύγου που είχε περιέλθει σ’ αυτόν ως κληρο-
νομία του προαποβιώσαντος συζύγου. Τη λοιπή κληρονομία του επιβιώσαντος συζύ-
γου κληρονομούν χωρίς πρόβλημα οι εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του (δηλαδή, λόγω
έλλειψης τέκνων, οι κληρονόμοι της δεύτερης τάξης -ΑΚ 1814-, άρα οι αδελφοί και τα
τέκνα προαποβιωσάντων αδελφών του επιβιώσαντος συζύγου).
Στη διαθήκη του προαποβιώσαντος συζύγου, δυνάμει της οποίας η περιουσία του πε-
ριέρχεται στον επιβιώσαντα σύζυγο, προβλέπεται, όπως λέχθηκε, ο περιορισμός του
κληρονόμου, να μη διαθέσει την κληρονομηθείσα περιουσία στους συγγενείς του. Ο
όρος αυτός της διαθήκης απαιτεί, πρώτον, ερμηνεία ως προς την ακριβή έννοιά του
και, στη συνέχεια, εξέταση του κύρους του βάσει του περιεχομένου του που θα προ-
κύψει από την ερμηνεία.
Για τη διαπίστωση του νοήματος μιας διαθήκης ή ορισμένου όρου της κρίσιμη είναι η
αναζήτηση της αληθινής βούλησης του διαθέτη (ΑΚ 173). Αυτό είναι το αποφασιστικό
ερμηνευτικό κριτήριο επί διαθηκών. Η κυρίαρχη θέση της ελευθερίας του διατιθέναι
στην ερμηνεία της διαθήκης, σε συνδυασμό με το ότι πρόκειται για μονομερή δικαιο-
πραξία, επιβάλλει να αποβλέψουμε πρωτίστως (αν όχι αποκλειστικώς) στο πρόσωπο
του διαθέτη, δηλαδή σ’ αυτό που εκείνος εννοούσε με τη διαθήκη του
1
.
Η διατύπωση της διαθήκης του προαποβιώσαντος συζύγου «πλην της διαθέσεως
στους συγγενείς του», δηλαδή στους συγγενείς του κληρονομούντος συζύγου (ή άλ-
λη ανάλογη διατύπωση) δεν αφήνει αμφιβολία ότι η βούληση του προαποβιώσαντος
συζύγου (εφόσον, φυσικά, διατυπώθηκε όχι ως ευχή, αλλά για να δεσμεύσει τον επι-
βιώσαντα σύζυγο, για να έχει δηλαδή έννομες συνέπειες) είναι να αποκλεισθεί η οι-
κογένεια του επιβιώσαντος συζύγου από την περιουσία του προαποβιώσαντος συζύ-
γου. Ο τελευταίος δέχεται να περιέλθει σε οποιονδήποτε άλλον η περιουσία του, όχι
όμως στους συγγενείς του κληρονομούντος συζύγου. Σημασία για τον προαποβιώσα-
1. Βλ. μ.ά. ΑΠ 443/1957, ΝΔικ 1958, 109· 487/1967, ΕΕΝ 1967, 915· 517/1967, ΕΕΝ 1967, 937· 129/1972,
ΝοΒ 1972, 740· 207/1979, ΝοΒ 1979, 1260· 957/1985, ΕΕΝ 1986, 348· 396/1999, ΝοΒ 2000, 957·
538/2003 δημοσ. ΝΟΜΟΣ· 1561/2005 ΝοΒ 2006, 402· 96/2010 ΕλλΔνη 2011, 375, 397, 452· 103/2010
Αρμ 2010, 1351· 1341/2010 ΝΟΜΟΣ·
Μπαλή
, ΚληρΔ, 4η έκδ., 1959, § 80·
Λιτζερόπουλο,
ΣτοιχΚληρΔ,
τεύχος Β΄, 1958, §§ 169 επ. και ΤιμΤΑΠ, σ. 507 επ.·
Βουζίκα
, ΚληρΔ, τόμος Β΄, 1976, § 125·
Σταθόπουλο
,
στον ΑΚ Γεωργιάδη-Σταθόπουλου, άρθρ. 200 αρ. 23 επ. και «Περί της μεθόδου ερμηνείας της δηλώσεως
βουλήσεως», ΝΔικ 25, 17 επ.·
Φίλιο
, ΚληρΔ, 8η έκδ., 2011, § 206 Β·
Απ. Γεωργιάδη
, ΚληρΔ, 2η έκδ., 2013,
§ 21, αρ. 6-8·
Ψούνη
, Κληρ.Δ. ΙΙ, 3η έκδ., 2012, § 17 ΙΙ· κατά βάση και
Δακορώνια
, Το ζήτημα της ερμηνεί-
ας των διαθηκών στο Ελληνικό Δίκαιο, 2005, σ. 10 επ.