ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ - Η ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ

130

ρά της Θετικιστικής Εγκληματολογίας πρόκειται για διακριτές μεταξύ τους κατη-

γορίες, από την οπτική της Κριτικής Εγκληματολογίας οι κατηγορίες αυτές έχουν

κοινή βάση ως προς τους όρους δημιουργίας τους, τις συνθήκες εξάπλωσής τους,

τη σχέση τους με το νόμο και την εξουσία, τις κοινωνικές επιπτώσεις τους, αλλά

και συχνά το ίδιο το αντικείμενο του εγκλήματος. Επίσης, πρόκειται για κατηγορί-

ες εγκλημάτων που δεν έχουν οριστεί εννοιολογικά με ακρίβεια, ούτε υπάρχει συμ-

φωνία για τον ορισμό τους. Αν και στη συνέχεια θα αναλυθεί εκτενέστερα το εν-

νοιολογικό περιεχόμενό τους, από διάφορες οπτικές, για λόγους προϊδέασης του

αναγνώστη, υπογραμμίζουμε ότι το οικονομικό έγκλημα και το έγκλημα του λευ-

κού κολάρου αν και δεν ταυτίζονται πάντα, αφορούν εγκλήματα που παρεμβαί-

νουν στον κύκλο της οικονομίας και του ελεύθερου ανταγωνισμού, το κρατικό –

εταιρικό έγκλημα, αφορά παράνομες συμπράξεις κράτους και εταιρειών που αφο-

ρούν τη διάθεση του δημόσιου πλούτου, ενώ το οργανωμένο έγκλημα αφορά τον

έλεγχο της παραγωγής, τη διακίνηση και διάθεση προϊόντων και υπηρεσιών που

το κράτος απαγορεύει ή δεν μπορεί να παρέχει. Πρόκειται για κατηγορίες εγκλη-

μάτων που εντάσσονται στη «βαριά εγκληματικότητα». Η βαριά εγκληματικότη-

τα προσδιορίζεται μεν από τον ΠΚ ανάλογα με την κατάταξη μιας πράξης σε κα-

κούργημα, πλημμέλημα ή πταίσμα, αλλά από ουσιαστική άποψη που προσδιορί-

ζεται με βάση:

α) το βαθμό ευθύνης και επίγνωσης του δράστη ή των δραστών κάθε πράξης (κα-

ταλογισμός και δόλος, αμέλεια

), β) τα κίνητρα, γ) την ίδια την πράξη και την

πολυπλοκότητά της ή την ένταξή της σε ένα ευρύτερο σχέδιο, δ) τις άμεσες, τις έμ-

μεσες, τις μεσο και μακροπρόθεσμες συνέπειές που έχει μια πράξη ή ένα σύνολο

πράξεων για τα άμεσα θύματά της, για ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο ή για όλη

την κοινωνία. Σε επίπεδο απονομής ποινικής δικαιοσύνης, τα παραπάνω στοιχεία

συσχετίζονται με βάση την ίδια την πράξη, την ποινική απαξία της ενώ η εγκλη-

ματολογική προσέγγιση εξετάζει και το άμεσο και έμμεσο πλαίσιο που την καθο-

ρίζει (Young, 1997).

Χαρακτηριστικό αυτών των κατηγοριών εγκλημάτων είναι ότι έχουν ως κεντρι-

κό υπόμόχλιό τους ένα σύστημα ή υπο-σύστημα εξουσίας και ότι οι συνέπειές τους

υπερβαίνουν κατά κανόνα τις σχέσεις δράστη θύματος και επιδρούν σε ένα ευρύ-

τερο κύκλο ανθρώπων. Ως εκ τούτου, από εγκληματολογική άποψη, η σοβαρότη-

τά τους εκτιμάται, με βάση και την κοινωνική βλάβη που προκαλούν (βλ. και προ-

ηγ. μέρος Α’), ανεξάρτητα από την ποινική αντιμετώπισή τους, που εξακολουθεί, να

σταθμίζεται με βάση το έννομο αγαθό που προσβάλλουν κάθε φορά. Αυτές οι κα-

τηγορίες εγκλημάτων έχουν, όμως μία ιδιαιτερότητα: ενώ προέρχονται από την

ίδια οικονομικό -κοινωνική μήτρα η ποινική τυποποίηση και αντιμετώπισή τους δι-

αφοροποιείται, όπως προαναφέρθηκε (βλ. μέρος Α, ενότητα 6.1). Επίσης η εμπλο-

κή στελεχών του Κράτους σε οικονομικά εγκλήματα προσεγγίζεται ως μεμονωμέ-

νη περίπτωση (όπως π.χ. και στα εγκλήματα του κράτους που εμπλέκεται η αστυ-

νομία) και δεν αναγνωρίζεται, ως τώρα τουλάχιστον, ο συστημικός χαρακτήρας