Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΣΕ ΕΞΩΧΩΡΙΕΣ (OFFSHORE) ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

ΠΟΙΝΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΣΕ ΕΞΩΧΩΡΙΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

αυτονόητα πραγματώνει την αντικειμενική υπόσταση των κατ’ άρθρο 8 Ν.

3213/2003 αδικημάτων. Με δεδομένη, μάλιστα, την απουσία ρήτρας που

να καθορίζει ελάχιστο όριο συμμετοχής, προκύπτει ότι ακόμη και η κατο-

χή ελάχιστων μετοχών από τα πρόσωπα που καθορίζονται στο άρθρο 8 αρ-

κεί για την πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος. Το

ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο θα πρέπει να ισχύσει το ίδιο και στην

περίπτωση που ορισμένο πρόσωπο διατηρεί δικαιώματα επί της εταιρικής

περιουσίας («εταιρικό κεφάλαιο» εν ευρεία εννοία), χωρίς ταυτόχρονα να

έχει την ιδιότητα του μετόχου. Λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική πραγμα-

τικότητα που έχει διαμορφωθεί διεθνώς σε σχέση με την ίδρυση και τη λει-

τουργία των διάφορων εταιρικών μορφωμάτων offshore, είναι μάλλον σα-

φές ότι η συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο των εταιρειών αυτού του τύ-

που δεν αποτελεί τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο αυτές χρησιμοποιούνται

προκειμένου να επιτευχθεί φορολογικό όφελος. Από την άλλη, η ισχύουσα

διατύπωση του Ν. 3213/2003, η οποία δεν θέτει κάποιο όριο στο πλάτος της

έννοιας «κεφάλαιο», ευνοεί τη συσταλτική ερμηνεία του όρου. Έτσι, η απα-

γορευμένη «συμμετοχή στο κεφάλαιο» κατ’ άρθρο 8 Ν. 3213/2003 θα πρέ-

πει να νοηθεί υπό τη στενή έννοια, δηλαδή μόνο υπό τη μορφή συμμετοχής

στο μετοχικό κεφάλαιο κι όχι υπό τη μορφή συμμετοχής στην εταιρική περι-

ουσία (ή σε «έμμεσα» ωφελήματα που απορρέουν από αυτή). Το κενό που

δημιουργείται θα μπορεί να καλυφθεί κατά περίπτωση μέσω της § 4 του άρ-

θρου 8, δηλαδή μέσω της εύρεσης παρένθετου προσώπου δια του οποίου ο

πραγματικός δικαιούχος συμμετέχει στη διοίκηση ή το (εν στενή εννοία) «κε-

φάλαιο» της εκάστοτε εταιρείας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο

επιτυγχάνεται φοροαποφυγή διεθνώς είναι η αξιοποίηση των (εξωχώ-

ριων) «εμπιστευμάτων». Το εμπίστευμα (“trust”) αποτελεί παραδοσι-

ακό θεσμό του αγγλοσαξονικού δικαίου,

197

και χρησιμοποιείται ευρέως

σε δικαιοδοσίες που αντιστοιχούν σε πρώην κτήσεις της βρετανικής αυ-

τοκρατορίας. Στην «εξωχώρια» εκδοχή του, στηρίζεται σε μια συστατι-

κή πράξη (trust deed), δυνάμει της οποίας μεταβιβάζονται περιουσιακά

στοιχεία από τον «ιδρυτή» (settler), που μπορεί να είναι φυσικό ή νομικό

πρόσωπο, στον «εμπιστευματοδόχο» (trustee), που κατά κανόνα είναι

μια εξωχώρια εταιρεία. Ο τελευταίος με τη σειρά του (ως νόμιμος κύρι-

ος των περιουσιακών στοιχείων) τα διαχειρίζεται επ’ ωφελεία του «δι-

197. Για την ιστορία του θεσμού στο αγγλικό δίκαιο βλ. W. Holdsworth,

A History of

English Law

, τ. IV, Methuen, γ΄ έκδ., 1945, σελ. 407 επ., του ιδίου, The English

Trust: Its origins and influence in English law, (4) The Legal History Review, σελ.

367. Πρβλ. F. Pollock / F. Maitland,

The History of English Law before the Time of

Edward I

, τ. Ι, The Lawbook Exchange, β΄ έκδ., 2007, σελ. 228 επ. [όπου και ανι-

χνεύονται οι ρίζες του θεσμού του trust στον προϋφιστάμενο θεσμό της “use” (ή

“opus”)].