22 / 32
1
A. EΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Ιστορικά στοιχεία
Οι συμβάσεις εκτέλεσης δημοσίων έργων είναι
δημόσιες συμβάσεις
, υπό την έννοια
του ευρωπαϊκού δικαίου, δηλαδή συμβάσεις στις οποίες ο αναθέτων φορέας ανή-
κει στον κύκλο των δημοσίων φορέων (του κράτους, των νομικών προσώπων δημο-
σίου δικαίου, των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των νομικών προσώπων
ιδιωτικού δικαίου που ελέγχονται από τους παραπάνω φορείς) και έχουν ορισμέ-
να αντικείμενα (εκτέλεση τεχνικού έργου, προμήθεια προϊόντων και παροχή υπηρε-
σιών), τα οποία το ευρωπαϊκό νομικό σύστημα θεώρησε σημαντικά για τη ρύθμιση
της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε. και τα ρύθμισε με Οδηγίες, προς τις οποίες πρέπει να
εναρμονίζονται τα εθνικά δίκαια των κρατών-μελών της Ε.Ε.
Πριν θεσμοθετηθούν οι Οδηγίες της ΕΟΚ, η ανάθεση και εκτέλεση των δημοσίων
έργων ρυθμιζόταν από την εθνική νομοθεσία, αρχής γενομένης με το Ν 5367/1932
«περί εκτελέσεως των δημοσίων έργων», στη συνέχεια δε από το ΝΔ 1266/1972
(και το εκτελεστικό του ΠΔ 476/1975) και τέλος το Ν 1418/1984 (με το εκτελεστικό
του διάταγμα 609/1985). Προηγήθηκε ή μεσολάβησε η εισαγωγή θεσμών με άλλα
νομοθετήματα, όπως ο Ν 4694/1930, που θέσπισε το ακατάσχετο του εργολαβικού
ανταλλάγματος, το ΝΔ 2386/1953,
«περί ενοποιήσεως και αποκεντρώσεως των Τε-
χνικών Υπηρεσιών του Κράτους»
, με το οποίο εισήχθη η δυνατότητα εισαγωγής
παρεκκλίσεων
από τις κοινές διατάξεις δημοσίων έργων, ο Ν 4489/1965, με τον
οποίο εισήχθη ο θεσμός της αναθεώρησης των τιμών των δημοσίων έργων, κ.ο.κ.
Οι διατάξεις αυτές ενσωματώθηκαν και παρέμειναν έκτοτε στο δίκαιο των δημοσί-
ων έργων. Διατάξεις για την εκτέλεση τεχνικών έργων υπήρχαν και υπάρχουν και
στον Αστικό Κώδικα (κυρίως στα άρθρα 681 και επόμ.), όμως ο νομοθέτης αναγνώ-
ρισε τη σπουδαιότητα των συμβάσεων εκτέλεσης δημοσίων έργων για την εθνική
οικονομία και ρύθμισε με ιδιαίτερους κανόνες την ανάθεση και εκτέλεσή τους, εισά-
γοντας λεπτομερείς ρυθμίσεις που δεν επιτρέπουν την εφαρμογή των κανόνων του
αστικού δικαίου, οι οποίοι εφαρμόζονται μόνο συμπληρωματικά, στις περιπτώσεις
που απουσιάζουν αντίστοιχες ειδικές ρυθμίσεις του πλαισίου των δημοσίων έργων.
Κοινά χαρακτηριστικά των εθνικών νομοθετημάτων για την ανάθεση και εκτέλεση
των έργων ήταν: η εισαγωγή της δημόσιας διαδικασίας (κατόπιν δημοσίευσης προ-
κήρυξης) ως κανόνα για την ανάθεση των έργων, η δυνατότητα συμμετοχής στους
προκηρυσσόμενους δημόσιους διαγωνισμούς μόνο των τεχνικών επιχειρήσεων
που ήταν εγγεγραμμένες στα μητρώα εργοληπτικών επιχειρήσεων, η εισαγωγή ρη-
τρών βάσει των οποίων οι εργοδότες – φορείς του δημόσιου τομέα βρίσκονται σε
θέση υπερέχουσα έναντι των ιδιωτών – αναδόχων και η επίλυση των διαφορών