ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Εισαγωγή

ου διασφαλίζεται η πολιτική ενότητα ενός λαού, με βάση τις οικείες συνταγ-

ματικές διατάξεις. Το συνταγματικό κράτος είναι, σύμφωνα μ’ αυτή την αντί-

ληψη, «το κράτος ενός συγκεκριμένου πολιτισμικού συστήματος, στο μέτρο

που ένας αριθμός θεμελιωδών στοιχείων αυτού του συστήματος αναγνωρί-

ζονται ως υπέρτατος νόμος της χώρας». Από την άποψη αυτή, τα παραπάνω

δικαιώματα δεν αποτελούν περιορισμό, αλλά αντίθετα ενίσχυση για το κρά-

τος το οποίο τα κατοχυρώνει

. Ωστόσο θεμελιώδη, μ’ αυτή την έννοια, δεν εί-

ναι μόνο τα ατομικά και κοινωνικά, αλλά και τα πολιτικά δικαιώματα (π.χ. δι-

καίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι), τα οποία στα περισσότερα Συντάγμα-

τα, μεταξύ αυτών και στο ελληνικό, κατατάσσονται στις διατάξεις τις σχετι-

κές με την οργάνωση της πολιτείας. Και επειδή οι τελευταίες αποτελούν ιδι-

αίτερο διδακτικό αντικείμενο, η παραπάνω ορολογία δεν είναι πολύ χρηστι-

κή από την άποψη αυτή.

Ο όρος

ανθρώπινα δικαιώματα

, του οποίου γίνεται εκτεταμένη χρήση διε-

θνώς, αφήνει να εννοηθεί ότι αυτά είναι κατά κάποιον τρόπο έμφυτη ιδιότη-

τα της ανθρώπινης ύπαρξης και απόρροια ενός «φυσικού δικαιώματος». Εί-

ναι γεγονός ότι, τόσο μέσα από τα διεθνή κείμενα προστασίας των ανθρώ-

πινων δικαιωμάτων και τα αντίστοιχα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα, όσο και,

κυρίως, από τη διαμόρφωση ενός είδους παγκόσμιας κοινής γνώμης

, ως συ-

νέπεια της τεχνολογικής και κοινωνικής εξέλιξης, προκύπτουν κάποιες δε-

σμεύσεις της κρατικής εξουσίας. Η τελευταία είναι μακροπρόθεσμα υποχρε-

ωμένη από τα πράγματα, με δεδομένη και την ολοένα εντεινόμενη αλληλε-

ξάρτηση των εθνικών και περιφερειακών οικονομιών, να λάβει υπόψη της,

ως ένα σημείο τουλάχιστον, τις διεθνείς πιέσεις για σεβασμό στοιχειωδών αν-

θρώπινων δικαιωμάτων. Γενικότερα, παρατηρείται ότι τα ανθρώπινα δικαι-

ώματα «αποτελούν το τρέχον διεθνές νόμισμα στα ηθικά διλήμματα, τα κοι-

νωνικά αιτήματα και τις πολιτικές συζητήσεις»

. Από την άποψη αυτή είναι δι-

δακτική π.χ. η κατάρρευση του καθεστώτος των φυλετικών διακρίσεων στη

Νότια Αφρική, υπό το βάρος των διεθνών οικονομικών και άλλων κυρώσεων

κατά της χώρας αυτής

. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή πολύ απέχει από το να έχει

ολοκληρωθεί και να έχει προσλάβει τις διαστάσεις μιας ιστορικής νομοτέλει-

ας, αφού άλλωστε υπάρχουν ευδιάκριτα στοιχεία υποκρισίας στη σχετική ρη-

τορική, όταν αυτή προέρχεται από κράτη και κυβερνήσεις

. Επιπλέον, ο επιθε-

τικός προσδιορισμός «ανθρώπινα» παρουσιάζει τα ίδια προβλήματα με τον

2. R. SMEND,

Das Recht der freien Meinungsäusserung, στου ίδιου, Staatsrechtliche

Abhandlungen,

1968, 91-93.

3. Βλ. J. RIVERO, Οι δημόσιες ελευθερίες, ελλ. μτφρ. 1994,156 επ.

4. Μ. ΔΡΑΓΩΝΑ-ΜΟΝΑΧΟΥ, Ηθική φιλοσοφία και ανθρώπινα δικαιώματα, Ισοπολιτεία

2000, 228.

5. Για μεταγενέστερες περιπτώσεις επιβολής διεθνών κυρώσεων βλ. Α. ΜΠΡΕΔΗΜΑ, Η

επιβολή οικονομικών κυρώσεων από το Συμβούλιο Ασφαλείας και η προστασία των

δικαιωμάτων του ανθρώπου, ΔτΑ 2002,759 επ.

6. Πρβλ. Κ. ΔΟΥΖΙΝΑ, Το τέλος των ανθρώπινων δικαιωμάτων, 2006, 177 επ.