ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Κεφάλαιο Πρώτο

Βαθμίδες εξέλιξης και τυπολογία

των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων

§ 2. Ιστορική εξέλιξη της κατοχύρωσης των ατομικών

και κοινωνικών δικαιωμάτων

Α. Γενικές παρατηρήσεις

Εκτός από τις οικείες διατάξεις του Συντάγματος, σημασία για την κατοχύ-

ρωση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων έχει και πλήθος άλλων κα-

νόνων δικαίου, αφού πρόκειται για το

πιο διακλαδικό κεφάλαιο

του Συνταγ-

ματικού Δικαίου. Στο πεδίο αυτό κινούνται πολυάριθμες διεθνείς συμβάσεις,

εκτελεστικοί του Συντάγματος νόμοι και ένα πλήθος άλλων, περισσότερο ή λι-

γότερο σχετικών, τυπικών νόμων και κανονιστικών πράξεων της Διοίκησης.

Θα πρέπει ευθύς αμέσως να σημειωθεί ότι η ρητή κατοχύρωση συγκεκρι-

μένων δικαιωμάτων δεν έχει την έννοια ότι πρόκειται για νησίδες ελευθερί-

ας σε μια θάλασσα ανελευθερίας. Αντίθετα, ισχύει ως γενικός κανόνας πως

ό,τι δεν απαγορεύεται με ρητή διάταξη επιτρέπεται (πρβλ. άρθρο 5 της γαλλι-

κής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη), χωρίς να

είναι αναγκαία η ρητή πρόβλεψή του. Ο κανόνας αυτός συνάγεται από τον

συνδυασμό των διατάξεων αφενός του άρθρου 5 παρ. 1 Συντ., που αναγνω-

ρίζει στον καθένα το δικαίωμα για ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς

του, και αφετέρου των άρθρων 50 και 87 παρ. 2 Συντ.: Το άρθρο 50 περιορίζει

τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (άρα, κατά μείζονα λόγο, και τα υποδεέστερα

όργανα της εκτελεστικής λειτουργίας) σε όσες αρμοδιότητες του απονέμουν

ρητά το Σύνταγμα και οι σύμφωνοι με αυτό νόμοι, ενώ το άρθρο 87 παρ. 2

επιβάλλει στους δικαστές να εφαρμόζουν μόνο το Σύνταγμα και τους νόμους.

Αν επομένως οι κείμενες διατάξεις δεν περιορίζουν ή απαγορεύουν συγκε-

κριμένη συμπεριφορά, τότε η συμπεριφορά αυτή είναι ελεύθερη, όσο δυσά-

ρεστη, ανόητη ή ανήθικη κι αν είναι, καθώς δεν μπορεί να συναχθεί απαγό-

ρευσή της από το γεγονός και μόνο ότι δεν έχει θεσπισθεί σχετική νομοθετι-

κή ρύθμιση

. Με αυτή και μόνο την έννοια μπορεί να γίνει λόγος για ένα

«τεκ-

μήριο» in dubio pro libertate

1. ΣτΕ 4665/1988, ΤοΣ 1989,305, ΣτΕ 3073/1992, Εφαρμ. 1993,393, ΣτΕ 167/1999. Βλ., όμως,

και ΣτΕ 2267/2005, ΣτΕ 1634/2009.