32 / 38
Βαθμίδες εξέλιξης και τυπολογία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων
32
Αντίθετα,
δεν υπάρχει
2
ερμηνευτικός κανόνας
in dubio pro libertate, σχε-
τικός με την ερμηνεία των διατάξεων περί ατομικών δικαιωμάτων, αντίστοι-
χος ενδεχομένως προς τον κανόνα in dubio pro mitiore του ποινικού δικαίου.
Τέτοιος κανόνας θα παραγνώριζε ότι το Σύνταγμα δεν περιλαμβάνει μόνο εγ-
γυήσεις υπέρ της ελευθερίας, αλλά και κανόνες αρμοδιότητας και θα συνεπα-
γόταν μονόπλευρο περιορισμό της αρμοδιότητας υπέρ της ελευθερίας. Εξάλ-
λου, είναι αμφίβολο κατά πόσο μια τέτοια, τεχνητή σε μεγάλο βαθμό
3
, αντι-
διαστολή και αντιπαράθεση μεταξύ αρμοδιότητας και ελευθερίας είναι απα-
ραίτητη για την προστασία της πραγματικής ελευθερίας, καθώς η τελευταία
χρειάζεται πολλές φορές την άσκηση της αρμοδιότητας προκειμένου να δη-
μιουργηθούν οι προϋποθέσεις της. Τέλος, στις περιπτώσεις σύγκρουσης μετα-
ξύ ελευθεριών, είναι προφανές ότι ο κανόνας in dubio pro libertate δεν μπορεί
να εφαρμοσθεί, γιατί η «ευνοϊκή» μεταχείριση της μίας ελευθερίας συνεπάγε-
ται αυτόματα τη «δυσμενή» μεταχείριση της άλλης ελευθερίας.
Είναι απαραίτητο, ωστόσο, να διευκρινισθεί ότι οι παραπάνω παρατηρή-
σεις αφορούν στο ζήτημα της ερμηνείας των συνταγματικών διατάξεων για
τα ατομικά ιδίως δικαιώματα. Εφόσον η ερμηνεία, γραμματική, ιστορική, συ-
στηματική ή τελεολογική, οδηγήσει πάντως στο συμπέρασμα ότι συγκεκριμέ-
νη κοινωνική συμπεριφορά υπάγεται στο ρυθμιστικό βεληνεκές ενός δικαι-
ώματος και κατοχυρώνεται καταρχήν από αυτό, από εκεί και πέρα αξιώνε-
ται οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί της να προβλέπονται είτε από το Σύνταγ-
μα
4
είτε από το νόμο (άρθρο 25 παρ. 1 Συντ.). Οι νομοθετικοί περιορισμοί κα-
θιερώνουν ουσιαστικά, σχετικής βέβαια σημασίας, εξαίρεση από την περιεχό-
μενη σε κάθε δικαίωμα αξίωση σεβασμού της ελευθερίας του φορέα του και
άρα, η εξαίρεση αυτή, με υποδεέστερης μάλιστα τυπικής ισχύος κανόνα δι-
καίου, δεν μπορεί να επεκταθεί ερμηνευτικά. Συνεπώς, όπως δέχεται η νομο-
λογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, τέτοιοι περιορισμοί δεν είναι δυνατό
να συναχθούν μέσω διασταλτικής
5
ή αναλογικής
6
ερμηνείας άλλης διάταξης,
αλλά οφείλουν να προκύπτουν από σαφή διάταξη νόμου ad hoc. Τούτο συνι-
στά άλλωστε και τον πρώτο «περιορισμό των περιορισμών» των ατομικών
δικαιωμάτων (βλ. παρακάτω, § 8).
Β. Στιγμές από την ιστορία των δικαιωμάτων
α. Ο άνθρωπος απέναντι στα αρχαία και τα μεσαιωνικά κράτη
Η διακήρυξη και κατοχύρωση θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου
απέναντι στο κράτος είναι άρρηκτα συνυφασμένη με το κίνημα του συνταγ-
2. Βλ. K. HESSE, Grundzüge des Verfassungsrechts der BRD,
18
1991,27.
3. Πρβλ. J. HABERMAS,
Faktizität und Geltung, ελλ. μτφρ. Το πραγματικό και το ισχύον,
1996,190 επ.
4. Πρβλ. ΣτΕ 2188/2010.
5. ΣτΕ 926/1995, ΕλλΔνη 1996,782, ΣτΕ 2858/2003, Ολ., ΤοΣ 2003,1191.
6. ΣτΕ 1444/1991, Ολ., ΕΔΔ 1991,377, ΣτΕ 2267/2005 (μειοψ.).