ΚΡΑΤΟΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

Σύνταγμα, κρίση και αγορές: «Επιστροφή»

του κράτους;

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος

Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου

Πανεπιστημίου Αθηνών

«Η σημαντικωτέρα καινοτομία του Συντάγματος του 1975, η

οποία έχει επίδρασιν επί [του εμπορικού δικαίου], συνίσταται

αναμφισβητήτως εις την θέσιν φραγμών εις την ασύστολον,

αντικοινωνικήν ή εναντίον των συμφερόντων της εθνικής

οικονομίας άσκησιν της επιχειρηματικής δραστηριότητος».

Η ανωτέρω φράση είναι απόσπασμα εισήγησης για την επίδραση του νέου τότε

Συντάγματος στο εμπορικό δίκαιο, σε διημερίδα που διοργάνωσε ο Δικηγορικός

Σύλλογος Αθηνών, τον Νοέμβριο του 1975. Ο εισηγητής δεν ήταν συνταγματολό-

γος. Δεν μπορεί έτσι να του προσαφθεί πρόθεση εντυπωσιασμού ενός ακροατηρί-

ου ανέτοιμου ακόμη να δεχθεί την συντελούμενη προοδευτικά από τότε διάχυση

του συνταγματικού δικαίου σε όλους τους άλλους κλάδους του δικαίου. Ήταν ο νεα-

ρός τότε καθηγητής του εμπορικού δικαίου Νικόλαος Ρόκας

«Ασύστολη», λοιπόν, «αντικοινωνική» και αντίθετη προς τα συμφέροντα της

εθνικής οικονομίας. Εισηγητής αισθανόταν την ανάγκη να χρησιμοποιήσει τόσο

βαριά επίθετα για την επιχειρηματική δράση; Γιατί στιγμάτιζε με τόση ένταση το

προς αποφυγήν κακό; Τα χρόνια που είχαν προηγηθεί, δηλαδή κατά τη διάρκεια

της δικτατορικής επταετίας και λίγο πιο πριν, είχαν σημειωθεί τόσο σοβαρά κρού-

σματα αδίστακτης επιχειρηματικής δραστηριότητας, ώστε ένας νομικός, χαμηλών

κατ’ αρχήν, τόνων να αισθάνεται την ανάγκη να χρησιμοποιήσει τόσο οξείς χαρα-

κτηρισμούς;

Η απάντηση, όπως πιστεύω, βρίσκεται αλλού. Η πρόσληψη του μεταδικτατορι-

κού μας Συντάγματος ως «φραγμού» στις υπερβολές της αγοράς και, ταυτόχρονα,

ως ερείσματος –νομικού μα και πολιτικού- για τον πιο έντονο παρεμβατισμό του

κράτους στην οικονομία, οφειλόταν κατά τη γνώμη μου πρωτίστως στο κλίμα της

εποχής. Στην τεράστια δηλαδή απήχηση της ιδεολογίας του κοινωνικού κράτους

1. Βλ.

Ν. Ρόκα,

«H επίδρασις του νέου Συντάγματος επί του εμπορικού δικαίου», in H επίδρασις

του νέου Συντάγματος επί του ιδιωτικού και του δημοσίου δικαίου, πρόλ.:

Αλ. Σακελλαρόπουλου,

εισαγ.:

Γ. Μαραγκόπουλου,

Αθήναι, Δημοσιεύματα του Ελληνικού Ινστιτούτου Διεθνούς και Αλ-

λοδαπού Δικαίου, 1976, σ. 37.