ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ - Φιλίας και μαθητείας χάριν

478

Γ. Δ. ΚΑΛΛΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

Αν προκύψει ότι υπάρχει δικαιοπολιτικό ή συνταγματικό πρόβλημα, είναι σκόπιμη η μη

εφαρμογή του άρθρου 1666 ή, έστω η κατάλληλη ερμηνεία του, ώστε η επέμβαση της

έννομης τάξης να είναι κατά το δυνατόν περιορισμένη. Με άλλα λόγια, μέχρι ποιου σημεί-

ου πρέπει να ασκείται ο κοινωνικός πατερναλισμός και να περιορίζεται η ελευθερία του

προσώπου; Για το άρθρο 1845 γίνεται λόγος κατωτέρω υπό ΙΙΙ.

Α. Το άρθρο 1666 παρ. 1 ΑΚ παρέχει τη δυνατότητα θέσεως του προσώπου υπό δικαστι-

κή συμπαράσταση, όταν αυτό διάγει άσωτο βίο ή «λόγω ασωτίας», κατά την τελευταία δι-

ατύπωση της διατάξεως. Η δικαστική συμπαράσταση έχει ως συνέπεια την περιαγωγή του

«ασώτου» σε κατάσταση περιορισμένης ικανότητας προς δικαιοπραξία. Αυτό μπορεί να

συνεπάγεται νομική αδυναμία του προσώπου να διαθέτει κατά την κρίση του τα σημα-

ντικότερα περιουσιακά του στοιχεία, παλαιότερα κατά κύριο λόγο ακίνητα. Σήμερα που

η εξέλιξη της οικονομικής ζωής έχει αναδείξει ως κύρια περιουσιακά στοιχεία και κινητές

αξίες και χρηματικά διαθέσιμα καθεαυτά, υπό μορφή τραπεζικών καταθέσεων ή φύλαξης

μετρητών σε τραπεζικές θυρίδες ή, και «κάτω από το στρώμα», η διάθεση αλλά και η κα-

τασπατάληση τέτοιων περιουσιακών στοιχείων είναι απλούστερη και ευκολότερη από την

εκποίηση ακινήτων. Η τελευταία άλλωστε, θα είναι συνήθως το έσχατο μέσο με το οποίο ο

«άσωτος» θα κατασπαταλούσε την περιουσία του. Και εδώ λοιπόν εμφανίστηκε η ανάγκη

«προστασίας» του ασώτου από τον ίδιο του τον εαυτό, πράγμα για το οποίο μερίμνησε ο

νομοθέτης. Κατά την αυτή λογική, μπορεί να τεθεί υπό δικαστική συμπαράσταση ο αλκο-

ολικός και ο τοξικομανής. Βέβαια ο αλκοολισμός και η τοξικομανία είναι πολύ βαρύτερες

αποκλίσεις από το κανονικό (όποιο είναι αυτό στη γενικότητά του) και μπορούν να οδηγή-

σουν ακόμα και στο θάνατο.

Ο όρος «δικαστική συμπαράσταση» αποτελεί αμφίβολης αξίας εξωραϊσμό του όρου «δι-

καστική αντίληψη» που χρησιμοποίησε η αρχική διατύπωση του Αστικού Κώδικα. Δεν

επρόκειτο για νεολογισμό. Και υπό το προϊσχύσαν του ΑΚ δίκαιο χρησιμοποιήθηκε ο

όρος «δικαστική αντίληψη». Βέβαια στα σύγχρονα ελληνικά η λέξη αντίληψη αναφέρε-

ται στη γνωστική δυνατότητα του υποκειμένου και όχι στο βουλητικό, δεοντικό στοιχείο:

παλαιότερα αντίληψη σήμαινε και συμπαράσταση, βοήθεια. Υπό την έννοια αυτή ο όρος

«συμπαράσταση» είναι πλέον πιο κατανοητός. Άλλο το θέμα, αν πρέπει η παλιά ορολογία

να εγκαταλείπεται, πράγμα το οποίο ίσως να μην λαμβάνει υπόψη την ιστορικότητα, αλλά

και την κομψότητα του δικαίου.

Β. Η έννοια της ασωτίας κατά το νέο δίκαιο του Αστικού Κώδικα (Ν 2447/1996) δεν παραλ-

λάσσει από αυτήν του προϊσχύοντος δικαίου. Γίνεται γενικά δεκτό ότι ασωτία πρόκειται

όταν το πρόσωπο προβαίνει σε δαπάνες δυσανάλογες προς την περιουσιακή του κατάστα-

ση και τα εισοδήματά του, ώστε να δημιουργείται κίνδυνος (μελλοντικής) στερήσεως αυ-

τού, του συζύγου, των κατιόντων του ή των γονέων του.