71 / 84
Δοκίμιο για την «προστασία» του ασώτου
Γ. Δ. ΚΑΛΛΙΜΟΠΟΥΛΟΣ
483
δικαίου. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η επιταγή σεβασμού της «αρχής της αναλογικότητας»
(τελευταίο εδάφιο, in fine, της παρ. 1 του άρθρου 25).
Ως προς τις άλλες συνταγματικές διατάξεις που αναφέραμε ανωτέρω μπορούν να λεχθούν
τα ακόλουθα:
Το άρθρο 2 παρ. 1 διατυπώνει μια γενικότατη αρχή, η οποία δύσκολα μπορεί να συγκεκρι-
μενοποιηθεί και μάλλον ομοιάζει με κατευθυντήρια οδηγία προς τον νομοθέτη. Σε ακρό-
τατες και προφανέστατες παραβιάσεις της διατυπούμενης αρχής θα μπορούσε να γίνει
προσφυγή σε αυτήν τη συνταγματική διάταξη.
Το άρθρο 5 παρ. 1 θέτει ως φραγμούς στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας την
προσβολή των δικαιωμάτων άλλων, του Συντάγματος και των χρηστών ηθών. Και εδώ
πρόκειται για κανόνα δικαίου, ο οποίος όμως χρήζει πολλών συγκεκριμενοποιήσεων, ιδί-
ως ως προς τους φραγμούς που θέτει η διάταξη. Πότε υπάρχει προσβολή των δικαιωμά-
των άλλων; Όταν κάποιος αναπτύσσει μιαν οικονομική δραστηριότητα που βλάπτει απλώς
κάποιον ανταγωνιστή και δεν παραβιάζει συγκεκριμένους κανόνες δικαίου ή τα χρηστά
ήθη; Ποια είναι τελικά η έννοια του παρανόμου στο άρθρο 914 του Αστικού Κώδικα; Το
πότε παραβιάζεται το Σύνταγμα είναι θέμα που απασχολεί τους συνταγματολόγους. Η έν-
νοια των χρηστών ηθών θα πρέπει να είναι αυτή του ιδιωτικού δικαίου, όπως προκύπτει
από την ερμηνεία των σχετικών διατάξεων του ΑΚ (ιδίως του άρθρου 178). Είναι πάντως
αμφίβολο αν η κατασπατάληση της περιουσίας είναι αντίθετη προς τα χρηστά ήθη κατά
την έννοια του 178. Διαφορετικά κάθε δικαιοπραξία κατασπατάλησης θα ήταν άκυρη κατά
την ίδια αυτή διάταξη.
Φρονώ ότι η ρύθμιση για την ασωτία δεν συνάδει προς τις ανωτέρω συνταγματικές διατά-
ξεις. Διότι περιορίζει υπερμέτρως την ελευθερία του προσώπου να διαθέτει κατά βούληση
τα περιουσιακά του αγαθά. Τέτοιος πατερναλιστικός περιορισμός της προσωπικότητας δεν
είναι σύμφωνος με το πνεύμα του Συντάγματος. Μέχρι ποιου σημείου πρέπει να προστα-
τεύεται το άτομο έναντι του ιδίου του εαυτού του; Όχι, πάντως, ως προς τα υλικά αγαθά.
Εφόσον υπάρχουν τρίτοι οι οποίοι βλάπτονται ή είναι πιθανόν να βλαβούν από τη συμπε-
ριφορά του ασώτου, υπάρχουν άλλοι τρόποι προστασίας, όπως προελέχθη.
Ζ. Ως πόρισμα των ανωτέρω σκέψεων μπορεί να συναχθεί ότι η δικαστική συμπαράσταση
στην περίπτωση της ασωτίας πλήττει καιρίως την προσωπικότητα του ασώτου και είναι
δεκτική αμφισβητήσεως τόσο από τη δικαιοπολιτική έποψη του αστικού δικαίου όσο και
επί την έποψη της συνταγματικότητας. Κατ’ ακολουθίαν, αν δεν θεωρηθεί συλλήβδην η
όλη ρύθμιση αντισυνταγματική, θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πιο στενή ερμηνεία
των σχετικών διατάξεων, τόσο ως προς το πραγματικό τους (ιδίως την έννοια της ασωτίας)
όσο και ως προς τις έννομες συνέπειες, ώστε ο περιορισμός της προσωπικής ελευθερίας
του προσώπου να είναι ελάχιστος. Ειδικότερα δεν θα πρέπει ποτέ να υπάγεται ο άσωτος σε