67 / 84
Δοκίμιο για την «προστασία» του ασώτου
Γ. Δ. ΚΑΛΛΙΜΟΠΟΥΛΟΣ
479
Αν υποτεθεί ότι το πρόσωπο δεν έχει σύζυγο, κατιόντες ή γονείς και κατασπαταλά την
περιουσία του, υπάρχει ασωτία κατά την έννοια του νόμου; Το γράμμα του νόμου οδηγεί
σε καταφατική απάντηση. Αλλά εδώ γεννώνται διλήμματα. Ο λαός λέγει «καλή ζωή, κακή
διαθήκη». Και ο Rabelais θρυλείται ότι έγραψε σε (απόκρυφη) «διαθήκη» του: «Δεν έχω
τίποτε, χρωστάω πολλά, τα υπόλοιπα τα αφήνω στους φτωχούς». Όμως και στην ερμηνεία
γίνεται δεκτό γενικά ότι ο περιορισμός τον οποίο συνεπάγεται η δικαστική συμπαράσταση
πρέπει να είναι όσο το δυνατόν λιγότερος. Και τούτο προς προστασία της προσωπικότη-
τας του ίδιου του «συμπαραστατουμένου» ή «συμπαραστατέου» (κατά τους όχι ιδιαίτερα
καλλιεπείς νεολογισμούς της νέας ρυθμίσεως). Αυτό άλλωστε εμφαίνεται και από το γενικά
γινόμενο δεκτό ότι και οι τρίτοι που έχουν δικαίωμα να ζητήσουν τη δικαστική συμπα-
ράσταση του προσώπου πρέπει να αποδείξουν ότι διατρέχει κίνδυνο μη ικανοποίησης η
αξίωση διατροφής που έχουν κατά του προσώπου. Τα πρόσωπα αυτά μπορούν να προ-
καλέσουν προσωρινή δικαστική διασφάλιση των αξιώσεων διατροφής που κινδυνεύουν.
Παρά πάσα διάθεση της θεωρίας να περιορίσει το πεδίο εφαρμογής της περί ασωτίας δι-
ατάξεως, είναι προφανές ότι οποιοσδήποτε περιορισμός της δικαιοπρακτικής ικανότητας
αποτελεί σημαντικό περιορισμό του ίδιου του δικαιώματος της προσωπικότητας. Και είναι
εξ ίσου προφανές ότι οι περιπτώσεις ψυχοπαθολογικών διαταραχών οι οποίες αποκλείουν
εν όλω ή εν μέρει τη χρήση του λογικού δικαιολογούν την επέμβαση του νομοθέτη και
την περιαγωγή του προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση, ακόμη και πλήρη στερητική.
Πάντοτε όμως εν όψει του συμφέροντος του προσώπου (ΑΚ 1676 in fine). Θα μπορούσε
να λεχθεί ότι και η θέση σε δικαστική συμπαράσταση του ασώτου είναι προς το συμφέρον
του. Αλλά και όταν ο άσωτος δεν βλάπτει κανέναν άλλον; Είναι δικαιολογημένη μια τόσο
πατερναλιστική αντιμετώπιση; Εκτός αν γίνει δεκτό ότι και η ασωτία αποτελεί «ψυχική ή
διανοητική διαταραχή» (κατά τη διατύπωση του άρθρου 1666 παρ. 1 ΑΚ)· αλλά ο ίδιος
ο νόμος στην παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου μεριμνά χωριστά για την ασωτία κατατάσ-
σοντάς τη σε ιδιαίτερη κατηγορία μαζί με την τοξικομανία και τον αλκοολισμό. Εντούτοις
η τοξικομανία και ο αλκοολισμός αποτελούν οπωσούν διαρκείς (και δυσχερώς ιάσιμες)
νοσηρές καταστάσεις, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχικές ή διανοητικές διατα-
ραχές. Αντιθέτως, η ασωτία είναι ψυχική κατάσταση που δεν φαίνεται να αποτελεί ψυχική
ή διανοητική διαταραχή, και εν πάση περιπτώσει, όχι τόσο σοβαρή όσο η τοξικομανία ή ο
αλκοολισμός που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στο θάνατο του προσώπου.
Είναι συνεπώς δικαιολογημένη η άποψη ότι πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πιο περιορι-
σμένη εφαρμογή της δικαστικής συμπαράστασης, ιδίως στις περιπτώσεις της ασωτίας, το-
ξικομανίας ή αλκοολισμού. Κατά μείζονα λόγο, ενόψει της ρυθμίσεως του άρθρου 1676
in fine, όπου η εφαρμογή μέτρων δικαστικής συμπαράστασης πρέπει να γίνεται «πάντο-
τε ενόψει του συμφέροντος του προσώπου». Εδώ βέβαια διερωτάται κανείς: όταν τη δικα-
στική συμπαράσταση μπορούν να τη ζητήσουν και άλλοι πλην του ίδιου του «συμπαρα-