69 / 84
Δοκίμιο για την «προστασία» του ασώτου
Γ. Δ. ΚΑΛΛΙΜΟΠΟΥΛΟΣ
481
και αφορήτως πάσχων στον τερματισμό της ζωής του κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις·
πρόκειται για οριακές καταστάσεις που υπερτείνουν το δύνασθαι του κοινού ανθρώπου.
Σε «φιλοσοφικό» επίπεδο αναφέρω την αυτοκτονία του Κυρίλοφ στους «Δαίμονες» του
Ντοστογιέφσκι, ως υπέρτατη εκδήλωση της ελευθερίας του ανθρώπου και την ανάλυση
του Καμύ στον «Μύθο του Σισύφου» για την αυτοκτονία ως μια μορφή υπερβάσεως του
παραλόγου της υπάρξεως.
Τι σχέση έχουν αυτά με την ασωτία; Απλώς η ασωτία είναι κάτι πολύ έλασσον σε σχέση
προς την αυτοκτονία. Ο άσωτος κατασπαταλά τα υλικά του αγαθά με τελική κατάληξη την
ένδεια, που δύσκολα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένας αργός και επώδυνος θάνατος. Πε-
ρισσότερο ομοιάζουν με την αργή αυτοκτονία ο αλκοολισμός και η τοξικομανία. Ενώ όμως
η αυτοκτονία δεν «αποδοκιμάζεται» ευθέως από το δίκαιο, η ασωτία, η τοξικομανία, και ο
αλκοολισμός μπορεί να επισύρουν την επέμβαση του δικαίου μέσω της δικαστικής συμπα-
ραστάσεως. Βεβαίως μπορεί να λεχθεί ότι το δίκαιο επιτρέπει την διάσωση του αποπειρω-
μένου να αυτοκτονήσει μέσω της διοικήσεως αλλοτρίων. Η διοίκηση όμως αλλοτρίων δεν
επιτρέπεται όταν υπάρχει αντίθετη θέληση του κυρίου της υποθέσεως. Η θέληση αυτή δεν
λαμβάνεται υπόψη αν αντίκειται στον νόμο ή στα χρηστά ήθη (ΑΚ 730). Στον νόμο δεν φαί-
νεται να αντίκειται. Στα χρηστά ήθη όμως; Μάλλον ναι· ο μέσος έμφρων άνθρωπος φαίνε-
ται να αποδοκιμάζει την αυτοκτονία. Άρα εδώ πρόκειται για γνήσια διοίκηση αλλοτρίων
που επιδοκιμάζεται από το δίκαιο. Επίσης, στο ποινικό δίκαιο, τιμωρείται (ΠΚ 307) η παρά-
λειψη διασώσεως από κίνδυνο ζωής. Μάλλον και επί απόπειρας αυτοκτονίας. Ας δεχθού-
με λοιπόν ότι το δίκαιο, εμμέσως τουλάχιστον, αποδοκιμάζει την αυτοκτονία. Οπότε κα-
λώς αποδοκιμάζει ευθέως (μέσω της δικαστικής συμπαράστασης) και τις ελάσσονες μορ-
φές εκούσιου τερματισμού της ζωής;
Θα ήταν κατανοητό αν το δίκαιο ελάμβανε πρόνοια μόνο για την τοξικομανία και τον
αλκοολισμό που μπορεί να οδηγήσουν στο θάνατο. Για την ασωτία όμως; Εδώ δεν πρό-
κειται για ανάλωση, βαθμιαία καταστροφή του σώματος και του πνεύματος, αλλά για κα-
τασπατάληση υλικών αγαθών και μόνο. Το δίκαιο δεν απαγορεύει ευθέως την απόπειρα
αυτοκτονίας με ποινικές ή άλλες κυρώσεις, δίνει όμως τη δυνατότητα να απαγορευθεί η
«απόπειρα» κατασπαταλήσεως περιουσιακών αγαθών. Μιλώ για «απόπειρα» κατασπατα-
λήσεως, διότι, αν η «απόπειρα» επιτύχει και τα αγαθά έχουν κατασπαταληθεί, είναι αλυσι-
τελής, και άρα περιττή, η υποβολή του ασώτου σε δικαστική συμπαράσταση. Αν βέβαια η
απόπειρα αυτοκτονίας είναι σύμπτωμα σοβαρής διαταραχής του λογικού, τότε υπάρχει η
δυνατότητα θέσεως του υποψήφιου αυτόχειρα υπό δικαστική συμπαράσταση.
Από τα ανωτέρω μπορεί να συναχθεί ότι υπάρχει μια αντινομία μεταξύ της μη απαγορεύ-
σεως της αυτοκτονίας και της επεμβάσεως του δικαίου στην περίπτωση της ασωτίας (για
την τοξικομανία και τον αλκοολισμό ενδεχομένως η αντινομία υπάρχει, αλλά είναι πολύ