ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ - ΤΙΜΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΙΑΚΩΒΟ ΦΑΡΣΕΔΑΚΗ

243

Ο Δημόσιος έλεγχος των Αξιωματούχων στην αρχαία Αθήνα

περίπτωση αρνητικής ψήφου ακολουθούσε καθαίρεση από το αξίωμα και παραπο-

μπή στο δικαστήριο της Ηλιαίας.

Έλεγχοι διενεργούνταν και εκτάκτως αν υπήρχε καταγγελία ή αν προέκυπτε ένα μεγά-

λο πολιτικό ή οικονομικό σκάνδαλο.

Οι έλεγχοι αυτοί κατά τη διάρκεια της θητείας ενός αξιωματούχου ήταν ιδιαίτερα ση-

μαντικοί διότι ο ανίκανος ή ο καταχραστής απομακρυνόταν εγκαίρως, ώστε να προ-

ληφθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η έκταση της ζημιάς που θα προκαλείτο μέχρι τη

λήξη της θητείας του.

2.3. Λογοδοσία των αξιωματούχων

Ο πιο σημαντικός έλεγχος των κρατικών λειτουργών ήταν αυτός που διενεργείτο κα-

τά τη λήξη της θητείας τους. Πρόκειται για τη λογοδοσία, τις λεγόμενες ευθύνες, έναν

γενικό απολογιστικό -οικονομικό και διοικητικό- έλεγχο. Οι εξερχόμενοι από το αξί-

ωμά τους άρχοντες όφειλαν να λογοδοτήσουν τόσο για τα χρηματικά ποσά που εί-

χαν διαχειρισθεί, όσο και για τα έργα που είχαν επιτελέσει (λόγον κα

ὶ

ὐ

θύνας διδό-

ναι) ώστε να διερευνηθούν και να παταχθούν όχι μόνο φαινόμενα χρηματισμού ή

διαφθοράς, αλλά και φαινόμενα κακοδιοίκησης, επίμεμπτης διαγωγής και άλλες πα-

ρανομίες.

Η λογοδοσία διενεργείτο σε δύο στάδια, ένα ενώπιον του σώματος των λογιστών και

ένα ενώπιον του σώματος των ευθύνων, ως εξής:

2.3.1. Ενώπιον της επιτροπής των Λογιστών

Με τη λήξη της θητείας τους όλοι οι απερχόμενοι αξιωματούχοι έπρεπε να καταθέ-

σουν εγγράφως τους απολογισμούς τους σ’ ένα ειδικό ελεγκτικό σώμα, τους Δέκα

Λογιστές. Οι τελευταίοι αυτοί όφειλαν να ερευνήσουν τη νομιμότητα και την κανονι-

κότητα των δαπανών.

Στο στάδιο αυτό του ελέγχου, σύμφωνα με την Αθηναίων Πολιτεία

, οι αξιωματού-

χοι διώκονταν μόνο για συγκεκριμένα αδικήματα που ήταν: η κλοπή, δηλαδή η από

πρόθεση ιδιοποίηση δημοσίου χρήματος για προσωπική χρήση,

τα δώρα, δηλαδή

η δωροληψία, και το αδίκιον, για την έννοια του οποίου υπάρχει κάποια αοριστία.

Αυτός που κρινόταν ένοχος καταχρήσεως δημοσίων χρημάτων ή δωροδοκίας κατα-

δικαζόταν σε πρόστιμο δεκαπλάσιο του ποσού που είχε καταχραστεί ή του ποσού με

το οποίο είχε δωροδοκηθεί. Η μη εξόφληση του προστίμου εντός των προβλεπομέ-

νων προθεσμιών (μέχρι την ένατη πρυτανεία) καθιστούσε τον οφειλέτη άτιμο. Η ποι-

νή της ατιμίας (στέρηση πολιτικών και άλλων δικαιωμάτων και αναγραφή του ονόμα-

τός του στις στήλες της Ακρόπολης) επεκτεινόταν και στους απογόνους του οφειλέτη

μέχρι την καταβολή των χρημάτων.

14.

Αριστοτέλης

, Αθηναίων Πολιτεία, 54, 2.