ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ - ΤΙΜΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΙΑΚΩΒΟ ΦΑΡΣΕΔΑΚΗ

244

ΣΟΦΙΑ ΑΔΑΜ - ΜΑΓΝΗΣΑΛΗ

2.3.2. Ενώπιον της επιτροπής των Ευθύνων

Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της ελεγκτικής διαδικασίας, η αθηναϊκή

νομοθεσία έδινε τη δυνατότητα στους πολίτες να προβούν και οι ίδιοι σε καταγγελίες

αξιωματούχου, αν είχαν διαπιστώσει ότι άσκησε με ανάρμοστο τρόπο το αξίωμά του

ή αν είχαν αντιληφθεί οικονομικές ατασθαλίες που διέφυγαν της προσοχής της πολι-

τείας κατά τη διάρκεια της θητείας του. Δηλαδή, η τυχόν καταγγελία (ε

ὔ

θυνα) αφο-

ρούσε την όλη διοίκηση του απερχόμενου άρχοντα. Επομένως, στην πρώτη φάση ο

έλεγχος της πόλης ήταν αυτεπάγγελτος, ενώ στη δεύτερη ο νόμος άφηνε τη δυνατότη-

τα καταγγελιών στους ίδιους τους πολίτες. Την όποια καταγγελία (ε

ὔ

θυνα) παραλάμ-

βανε ένα δεύτερο ελεγκτικό σώμα, οι δέκα εύθυνοι.

Το σύνολο των δύο αυτών φάσεων της ελεγκτικής διαδικασίας ονομαζόταν ε

ὔ

θυναι

(ευθυνοδοσία). Κάθε άρχοντας μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία των ευθυνών του

καλείτο υπεύθυνος (υπό τας ευθύνας) και στο χρονικό αυτό διάστημα ο νόμος του

απαγόρευε την έξοδο από την Αττική ή τη διάθεση με οποιοδήποτε τρόπο της προσω-

πικής του περιουσίας (μεταβίβαση σε τρίτους περιουσιακών στοιχείων, αναθήματα

στους θεούς και άλλα).

Είναι σαφές, και σοφό, ότι πρόθεση του νομοθέτη ήταν να εμποδίσει τους άρχοντες,

των οποίων δεν είχε ακόμη τελειώσει η λογοδοσία της διαχείρισής τους, να χρησιμο-

ποιήσουν οποιοδήποτε νομικό τέχνασμα, προκειμένου να μεταβιβάζουν τα περιουσι-

ακά τους στοιχεία σε τρίτους. Οι περιουσίες που παρέμεναν ακέραιες, αποτελούσαν

εγγύηση για την ικανοποίηση τυχόν απαιτήσεων, της ίδιας της πόλης ή τρίτων, διότι ο

υπεύθυνος αξιωματούχος θα ήταν σε θέση να πληρώσει σε περίπτωση που καταδικα-

ζόταν σε πρόστιμο ή δήμευση της περιουσίας του. «Σ’ αυτή την πόλη δεν είναι κανείς

ανυπεύθυνος» διακήρυσσε ο ρήτορας Αισχίνης που διέσωσε τον πιο πάνω νόμο στον

κατά Κτησιφώντος λόγο του

και τον σχολιάζει χαρακτηριστικά ως εξής: «ο νομοθέ-

της είχε τόση δυσπιστία προς αυτούς που ήταν υπόλογοι για διαχείριση των κοινών,

ώστε στην αρχή της νομοθεσίας του αναφέρει: κάθε άρχων πριν από τη λογοδοσία

του να μη φεύγει από την πόλη του... Και αυτό για να μην προλάβει να πάρει κανείς

μαζί του χρήματα του δημοσίου ή να αποφύγει τη λογοδοσία του. Επίσης, ο νομοθέ-

της απαγορεύει στον υπόλογο (υπεύθυνο) άρχοντα να αφιερώνει την περιουσία του

ή να προσφέρει τάματα στους θεούς ή να υιοθετείται ή ακόμη να διαθέσει τα υπάρχο-

ντά του ή να κάνει άλλα τέτοια παρόμοια. Με άλλα λόγια ο νομοθέτης κρατά ενέχυρο

τις περιουσίες των υπευθύνων, μέχρι να λογοδοτήσουν για τη διαχείρισή τους ενώπι-

ον της πόλης».

15.

Αισχίνης

, Κατά Κτησιφώντος (3), 21.