34 / 42
240
ΣΟΦΙΑ ΑΔΑΜ - ΜΑΓΝΗΣΑΛΗ
1. Η πολιτική της πρόληψης για τη διαφθορά
στο δημόσιο βίο
Από τα έργα, κυρίως, του Αριστοτέλη
4
έγιναν γνωστά πολλά νομοθετικά μέτρα του
αθηναϊκού πολιτεύματος που είχαν στόχο να εμποδίζουν τους δημόσιους αξιωματού-
χους της πόλης να χρησιμοποιούν το αξίωμα ως τρόπο προσπορισμού εισοδήματος.
Ορισμένα από αυτά τα μέτρα σήμερα θα τα χαρακτηρίζαμε προληπτικά για τον περιο-
ρισμό της διαφθοράς. Είναι τα εξής:
α) Η διαδικασία της κλήρωσης για την ανάδειξη στα περισσότερα αξιώματα
Εκτός από λίγες εξαιρετικές περιπτώσεις και για ορισμένα μόνο αξιώματα που απαι-
τούσαν εμπειρία και ειδικές ικανότητες η επιλογή γινόταν με εκλογή -χειροτονία- (π.χ.
αξίωμα στρατηγού). Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις ο κανόνας ήταν η κλήρωση, καθώς
ήταν το μέτρο για να επιτευχθεί η εκ περιτροπής ανάδειξη όλων των πολιτών στα αξι-
ώματα, αλλά και για να περιοριστεί η δυνατότητα παρέμβασης στην επιλογή προσώ-
πων ή στην εξαγορά αξιωμάτων. Για το λόγο αυτό θεωρείται ένα ιδιαίτερα επιτυχημέ-
νο προληπτικό μέτρο.
β) Η μικρής διάρκειας θητεία των αξιωμάτων
Η θητεία αυτή, πλην ορισμένων πάλι εξαιρέσεων, ήταν συνήθως ετήσια. Το μέτρο αυ-
τό βοηθούσε αφενός να επιτευχθεί η εναλλαγή όλων των πολιτών στα αξιώματα, αφε-
τέρου να αποτραπεί η διαφθορά που προκύπτει από την πολύχρονη παραμονή στην
εξουσία. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους είχε θεσπιστεί και το μέτρο της απαγόρευ-
σης ανάληψης του ίδιου αξιώματος για δεύτερη φορά, με εξαίρεση και πάλι τα στρα-
τιωτικά αξιώματα.
γ) Η συλλογική άσκηση των αξιωμάτων
Η άσκηση των περισσοτέρων αξιωμάτων είχε ανατεθεί σε ομάδες των δέκα, συνή-
θως, πολιτών (για να εκπροσωπούνται οι δέκα φυλές). Με τον τρόπο αυτό οι αποφά-
σεις τους δεν ήταν ατομικές και η δωροδοκία τόσων πολλών ήταν δυσχερής υπόθεση.
δ) Η δόση όρκου
Οι άρχοντες κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους έδιναν έναν καθιερωμένο όρ-
κο
5
και διαβεβαίωναν ότι θα ασκήσουν χρηστή διοίκηση και δεν θα δωροδοκηθούν
κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Η ένορκη υπόσχεση δεν απέκλειε, ασφαλώς,
την καταστρατήγησή της, απλώς παρείχε μια μορφή εγγύησης για την τήρησή της, κα-
θώς υπήρχε ο φόβος της απειλής κάποιας θεϊκής τιμωρίας για την παραβίαση του όρ-
4.
Αριστοτέλης
, Πολιτικά, 1317b 17-1318a 3.
5.
Αριστοτέλης
, Αθηναίων Πολιτεία, 55, 5.